ANALYSE – Zo’n 12 procent van de bedrijven in westerse landen verdient het predicaat ‘zombie’, blijkt uit een analyse van de koepelorganisatie van centrale banken BIS.
Om precies te zijn: het gaat om ondernemingen die eigenlijk niet genoeg verdienen om de rentebetalingen op hun schulden te voldoen. En dan hebben we het niet over startups, maar over bedrijven die minstens tien jaar oud zijn.
Als een onderneming niet genoeg verdient om aan z’n renteverplichtingen te voldoen – laat staan z’n schulden af te betalen – is een faillissement niet ver weg. Toch kan zo’n bedrijf nog lang doormodderen, zolang banken soepel omgaan met de rentevoorwaarden en leningen blijven verstrekken.
Het probleem van zombiebedrijven is iets dat de afgelopen twintig jaar is ontstaan, volgens econoom Ryan Banerjee van de BIS. Eind jaren tachtig viel slechts 2 procent van de bedrijven in de wereld in deze categorie.
Hoeveel bedrijven precies de zombiestatus hebben, valt lastig vast te stellen. De wereld telt zo’n 43.000 beursgenoteerde bedrijven, blijkt uit gegevens van de Wereldbank. Maar er zijn miljoenen bedrijven zonder beursnotering die in de private sector opereren.
De data van de BIS werpen licht op de financiële gezondheid van bedrijven in Australië, België, Canada, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, Nederland, Spanje, Zweden, Zwitserland, het VK en de Verenigde Staten.
Onderstaande grafieken tonen de opmars van zombiebedrijven:
De opkomst van zombiebedrijven is verontrustend, gelet op een ander fenomeen: de groei van zogenoemde leveraged loans. Dit betreft riskante bedrijfsleningen waarvan de terugbetaling in gevaar kan komen op het moment dat rentes flink gaan stijgen. Wereldwijd gaat het hier om een bedrag van naar schatting 1.600 miljard dollar aan laagwaardige leningen. Omgerekend gaat het om zo'n 1.400 miljard euro.
Bedrijven die met veel schuld zijn gefinancierd - vaak omdat ze zijn gekocht door investeringsmaatschappijen die overnames doen met geleend geld - vallen in beginsel niet in dezelfde categorie als zombiebedrijven. Maar de rentelasten van veel bedrijven die onder de paraplu van opkoopfondsen vallen, vertonen wel overeenkomsten met die van zombiebedrijven.
Bij bedrijven met veel schuld wordt gelet op de zogenoemde rentedekking (interest coverage). Dit is een verhoudingsgetal waarbij een ratio van 1 aangeeft dat de rentelasten gelijk zijn aan de operationele winst. Een lager getal betekent dat de rentelasten hoger zijn dan de operationele winst.
Sinds 2014 is gemiddelde dekkingsratio van leningen die worden verstrekt bij overnames met zware schuldfinanciering (leveraged buyouts), gedaald van 3,2 naar 2,8, aldus S&P Global Market Intelligence:
De kwaliteit van bedrijfsschulden is in Europa dramatisch gedaald
Onderstaande grafiek uit een andere studie van de BIS geeft ook een dramatisch beeld. De linkergrafiek laat de ontwikkeling van het aandeel van zombiebedrijven zien. Dat was in de Verenigde Staten altijd al vrij hoog, maar is in het VK en de Europese Unie vooral sinds 2011 flink toegenomen.
Tegelijk is in het VK en het Europese Unie het aandeel van bedrijven met A-ratings voor de kredietwaardigheid drastisch gedaald, zo valt in de rechter tabel te zien bij de gele staven.
Waarom zijn er dezer dagen zo veel zombiebedrijven? De reden is ogenschijnlijk paradoxaal: dalende rentes.
Op het eerste gezicht zou je zeggen dat lage rentes het makkelijker maken om rentebetalingen te voldoen en schulden af te betalen. Maar doordat rentes fors zijn gedaald en lenen zo goedkoop is geworden, hebben bedrijven meer schuld op zich genomen. Investeerders wilden graag riskantere leningen verstrekken, omdat ze op zoek waren naar een wat hoger rendement.
Wildgroei van zombiebedrijven
Doordat zowel de vraag naar als het aanbod van goedkope bedrijfsleningen fors is toegenomen, is het aandeel van zombiebedrijven dramatisch gestegen. Dat is niet goed voor de economische groei, omdat zieltogende bedrijven concurreren met gezonde bedrijven bij het verkrijgen van zaken als kantoorruimte en bedrijfsfinanciering.
Op zich zorgen zombiebedrijven er ook voor dat de werkloosheid lager is, doordat ze werknemers in dienst hebben. Maar op de lange termijn is dit geen goede zaak, omdat het gaat om banen die eigenlijk geen bestaansrecht hebben.
Zombiebedrijven zijn ook een symptoom van zwakke plekken in de bankwereld, volgens BIS-econoom Banerjee. "Zwakke banken zijn geneigd om rotte leningen van zwakke bedrijven steeds te verlengen. Zo blijven de bedrijven in leven en ontvangen de banken iets van rentebetalingen. Op het moment dat bedrijven omvallen, moeten banken forse afschrijvingen doen op hun slechte leningen en dat doet nog veel meer pijn."
Voormalig voorzitter van de Amerikaanse Federal Reserve Janet Yellen maakt zich grote zorgen over zombiebedrijven. Op het moment dat deze ondernemingen massaal omvallen, laten ze een berg aan rotte leningen achter.
"Ik maak met zorgen over de systeemrisico's van dit type leningen", zei Yellen afgelopen week tegen zakenkrant The Financial Times. "De kredietvoorwaarden zijn enorm versoepeld. Er zitten veel gaten in."
