De Wit-Russische president Aleksander Loekasjenko is volgens de officiële uitslagen met 80 procent van de stemmen herkozen.
Zijn belangrijkste rivaal, Svetlana Tichanovskaja, kreeg officieel 9,9 procent van de stemmen. De oppositie stelt dat er verkiezingsfraude is gepleegd.
Bij protesten tegen het verloop van de presidentsverkiezingen zijn zondag zeker een dode en tientallen gewonden gevallen. Circa 3.000 mensen zijn opgepakt.
Polen heeft maandag een oproep gedaan om een buitengewone top van de Europese Unie te houden over de situatie in Wit-Rusland.
Op diverse plekken in Wit-Rusland zijn zondagavond en -nacht mensen de straat opgegaan na afloop van de presidentsverkiezingen die door president Alexander Loekasjenko zouden zijn gewonnen.
In de hoofdstad Minsk kwam het tot botsingen tussen de politie en demonstranten. Getuigen beschrijven chaotische taferelen in de hoofdstad, met schreeuwende demonstranten, toeterende auto’s en loeiende sirenes.
De protesten zijn gericht tegen verkiezingsfraude en de overwinning voor president Alexander Loekasjenko. Volgens de officiële uitslagen is hij opnieuw met een overweldigende manier herkozen. De kiescommissie stelt dat hij zondag 80 procent van de stemmen kreeg.
De belangrijkste kandidaat van de oppositie, Svetlana Tichanovskaja, kreeg 9,9 procent.
Vrijwel niemand gelooft dat het er eerlijk aan toe is gegaan. Onafhankelijke onderzoeken in het buitenland suggereerden dat 71 procent voor Tichanovskaja en 10 procent voor Loekasjenko dichter bij de werkelijkheid is.
Loekasjenko regeert met harde hand in Wit-Rusland
Loekasjenko is sinds 1994 aan de macht in Wit-Rusland en gaat voor zijn zesde termijn als president. Vanwege zijn autoritaire bestuur wordt de 65-jarige leider ook wel de 'laatste dictator van Europa' genoemd.
Loekasjenko won doorgaans met percentages die alleen bekend zijn van Noord-Korea. Van serieuze oppositie was nooit sprake.
Maar bij deze verkiezingen waren er opvallend veel tegenstanders van hem op de been om het hem lastig te maken in de presidentsverkiezingen. De oppositie heeft dit jaar een nieuwe impuls gekregen door onvrede over de economie en Loekasjenko's aanpak van de uitbraak van het coronavirus.
Svetlana Tichanovskaja: de huisvrouw die Loekasjenko doet wankelen
Zijn belangrijkste uitdager is Svetlana Tichanovskaja, een lerares en vertaalster, maar de afgelopen tien jaar vooral huisvrouw.
Haar echtgenoot, een bekende blogger, had de politieke ambitie Loekasjenko op te volgen en van Wit-Rusland een moderne staat te maken, maar werd gearresteerd.
Zijn 37-jarige vrouw besloot daarop zonder politieke ervaring naar voren te treden met als belangrijkste belofte binnen een half jaar echte, vrij verkiezingen te houden.
Tichanovskaja werd, met steun van twee andere oppositieleiders die niet mee mochten doen aan de verkiezingen, enorm populair. "Het volk is het beu vernederd te worden en in angst te leven", zei ze tijdens een verkiezingsbijeenkomst in hoofdstad Minsk, waar zo'n 7.000 mensen op af waren gekomen.
Een week voor de verkiezingen namen zo'n 63.000 mensen deel aan een demonstratie in Minsk tegen president Loekasjenko.
Tichanovskaja accepteert haar nederlaag niet
Tichanovskaja liet zondagavond laat weten haar nederlaag niet te accepteren. "Van erkenning van zo'n verkiezingsresultaat kan geen sprake zijn", zei haar woordvoerster Anna Krasoelina. Ze omschreef het als "ver van elke realiteit".
De oppositie stelt dat er zoals gebruikelijk verkiezingsfraude is gepleegd. Alleen al in Minsk zou Tichanovskaja volgens lokale waarnemer in 20 stembureaus hebben gewonnen.
Individuele lokale verkiezingscommissies verschenen zondagavond voor de menigte en maakten de resultaten bekend waaruit bleek dat Loekasjenko een forse nederlaag had geleden. Gemiddeld behaalde Tichanovskaja tussen 80 en 90 procent van de stemmen.
De oppositie eist een hertelling van de stemmen in stembureaus waar er problemen waren. Ook wil de oppositie gesprekken met de autoriteiten voeren over hoe ze een vreedzame machtswisseling tot stand kunnen brengen.
Bij protesten in Minsk is ten minste één dode gevallen
Nadat de eerste exitpolls een forse overwinning voor Loekasjenko voorspelden, gingen tienduizenden inwoners van Minsk de straat op. Daarbij braken er rellen uit met de politie.
De mensenrechtengroep Lente 96 stelt dat een politiebus over een demonstrant is gereden. De betoger kwam om het leven. Bij botsingen tussen betogers en de politie zouden tientallen gewonden zijn gevallen. Circa 3.000 demonstranten zijn opgepakt.
Video's uit Minsk toonden mensen die barricades bouwden uit afvalcontainers.
In andere delen van het land marcheerden duizenden door de straten, onder het roepen van "Lang leve Wit-Rusland!"
Ales Bialiatski, het hoofd van de prominente mensenrechtengroep Viasna, beschuldigde de politie ervan buitensporig geweld te gebruiken tegen de voornamelijk jonge demonstranten. "De politie reageerde met onevenredige hardheid en gebruikte haar volle kracht", zei hij tegen persbureau AFP.
Polen roept op tot een buitengewone EU-top over Wit-Rusland
Ondertussen heeft buurland Polen maandag een oproep gedaan een buitengewone top van de Europese Unie te houden over de situatie in Wit-Rusland.
"De autoriteiten hebben geweld gebruikt tegen hun burgers, die verandering in het land eisen. We moeten het Wit-Russische volk steunen in hun zoektocht naar vrijheid", zei de Poolse premier Mateusz Morawiecki in een verklaring.
De Russische president Vladimir Poetin daarentegen feliciteerde maandag zijn ambtgenoot in Wit-Rusland met zijn herverkiezing.
Het Kremlin zei dat Poetin Alexander Loekasjenko een felicitatietelegram had gestuurd waarin hij de hoop uitsprak voor "de verdere ontwikkeling van wederzijds voordelige Russisch-Wit-Russische betrekkingen op alle gebieden".
