Er worden maar weinig etentjes verpest door de gedachte aan vissen die langzaam doodgaan aan boord van een schip of aan hoe kippen aan hun eind komen, terwijl er wel ongemak ontstaat bij het idee een levende kreeft in een pan kokend water te gooien.
In Zwitserland moeten kreeften volgens een nieuwe wet die in maart van kracht wordt voortaan eerst worden verdoofd voordat ze worden gekookt. Ook in Nederland laait de discussie over het levend koken van kreeften regelmatig op. De Partij voor de Dieren pleit al jaren voor een verbod en wijst daarbij op onderzoeken die zouden bewijzen dat de kreeften pijn lijden.
Maar onderzoek heeft nooit onomstotelijk kunnen vaststellen of de dieren wel of geen pijn kunnen voelen. “Er is weinig bekend over de reacties die ongewervelde dieren vertonen bij stress”, zegt professor Gert Flik van de Radboud Universiteit tegen de NOS. “Maar ethisch gezien denk ik dat je er alles aan moet doen om iets wat lijkt op pijn te voorkomen.”
In 2014 zei een wetenschapper van de Queen’s University in Belfast dat kreeften en andere schaaldieren waarschijnlijk wél pijn voelen na onderzoek bij krabben die stroomstoten toegediend kregen. Maar een Noors onderzoek uit 2005 toonde juist het tegendeel aan: kreeften hebben geen brein, dus ze voelen geen pijn.
Geen complex brein
Het Lobster Institute in de Amerikaanse staat Maine stelt dat het primaire zenuwstelsel van een kreeft vergelijkbaar is met dat van insecten. En hoewel kreeften reageren op een plotselinge aanraking door bijvoorbeeld hun staart te bewegen als ze in kokend water terecht komen, hebben ze volgens het instituut geen complex brein dat hen pijn laat voelen zoals mensen of andere dieren.
"Een kreeft koken is net zoiets als een grote kever koken", zegt directeur Robert Bayer van het the Lobster Institute. En hij voegt daaraan toe: "Maak je je ook zorgen als je een vlieg of een mug doodt?"
De meeste consumenten zien het nog altijd niet zo. Kreeften wekken meer medelijden op dan kippen, varkens of andere vissen omdat het een van de weinige dieren is die stadsbewoners zelf moeten doden bij het koken.
In 2006 stopte de Amerikaanse supermarktketen Whole Foods met de verkoop van levende kreeften en krabben door te stellen dat het vervoeren, bewaren en koken van levende dieren inhumaan is.
In Nederland voerde de Partij voor de Dieren afgelopen september nog actie tegen de verkoop van levende kreeften door de Jumbo, meldde het AD. "Het levend koken van kreeften is een grote lijdensweg en doodsstrijd voor deze dieren", stond in een protestbrief van de partij.
Minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zegt volgens de NOS dat er in Nederland onderzoek wordt gedaan naar het bedwelmen van aquatische dieren. Zij wil de resultaten van dat onderzoek afwachten voordat ze maatregelen zoals in Zwitserland gaat overwegen.
Daarnaast gaat ze er vanuit dat koks zorgvuldig omgaan met de kreeften: "Voorts begrijp ik dat koks in hun opleiding onder andere meekrijgen dat de dieren, ondanks het feit dat het effect ervan niet wetenschappelijk bewezen is, eerst met een priem of mes door de kop gestoken moeten worden voordat ze het kokend hete water ingaan."
Koud water
Maar we zullen waarschijnlijk nooit echt weten wat een kreeft voelt en daarom richt het Lobster Institute zich op manieren om kreeften zo te koken dat "het mogelijke trauma geminimaliseerd wordt", zegt Bayer.
Hij raadt aan de kreeft voor het koken een tijdje in koud water of in de vriezer te doen (zonder hem in te vriezen). Volgens Bayer valt de kreeft daardoor in slaap.
Een Amerikaanse bedrijf in Maine heeft een enorme machine genaamd "Big Mother Shucker" om kreeften binnen zes seconden dood te maken met gebruikmaking van hoge waterdruk.
Een andere optie is de CrustaStun, een duur apparaat dat thuiskoks aan kunnen schaffen om "het zenuwstelsel van de kreeft met een stroomstoot uit te schakelen", zegt auteur Trevor Corson van "The Secret Life of Lobsters."
De kreeft met een groot keukenmes doormidden snijden van zijn staart tot hoofd zorgt ook voor een snelle dood. Corson beschrijft die methode stap voor stap op zijn blog.
Op de vraag wat de meest humane manier is om een kreeft te doden, is volgens Bayer geen eensluidend antwoord te geven. Het hangt samen met wat wij als pijn beschouwen en misschien wel door het 'schreeuwende geluid' dat ze lijken te maken. Al is dat laatste niks anders dan stoom dat ontsnapt uit de kieuwkamer van het beest.
