Het idee van een verzekering tegen boetes voor zwartrijden is overgewaaid uit
Zweden, waar al zo’n tien jaar een dergelijk systeem bestaat. De verzekering
wordt aangeboden door de organisatie ‘Planka nu’. Planka is Zweeds voor
zwartijden of een loopje nemen met het systeem.
Een van de oprichters, Anna Nygard, vertelt Z24.nl dat Planka is opgericht uit
onvrede over de hoge prijzen die men in Stockholm betaalt voor het reizen
met de metro. Planka streeft naar gratis openbaar vervoer. Geen wonder dat
de internationale website van de club de domeinnaam freepublictransport.com
heeft.
Nonprofit?
Planka heeft geen winstoogmerk, maar het verzekeren van het risico van boetes
wegens zwartrijden lijkt de vereniging geen windeieren te leggen. Volgens
Nygard heeft de afdeling in Stockholm tussen de 500 en 1000 leden. Het
aantal leden wisselt nogal, omdat vooral studenten tussen de 20 en de 30
jaar lid zijn. Wanneer de universiteit begint, worden ze lid, en tijdens
vakanties schrijven ze zich weer uit. Leden betalen 100 Zweedse kronen (elf
euro) per maand aan “premie”. In een gemiddelde maand met 750 leden komt er
dus 75 duizend kronen (8400 euro) binnen bij Planka.
De voornaamste kostenpost van Planka bestaat uit de boetes die ze voor haar
leden betaalt. Nygard vertelt dat er zo’n tien tot vijftien boetes per maand
bij Planka binnenkomen. Een boete wegens zwartrijden in de metro bedraagt in
Zweden 1.200 kronen (135 euro) weet Nygard. Op basis van vijftien boetes per
maand kost dat de vereniging dus 18.000 kronen (2.016 euro). Na aftek van de
boetes blijft er dus een dikke 6.000 euro per maand over voor Planka, dat in
Stockholm door ongeveer vijf tot tien vrijwilligers gerund wordt.
Eventuele winst gaat volgens de vereniging op aan promotionele acties. Zo
maakte de Zweden een filmpje
met allerlei manieren om langs de poortjes van metrostations te komen.
Aantrekkelijk bij lage pakkans en dure kaartjes
In landen als Zweden en Noorwegen, waar de prijzen van een metrokaartje en de
boetes voor zwartrijden vrij hoog zijn, maar de pakkans klein is, is het
financieel aantrekkelijk om zwart te rijden.
Het geld dat je per ritje “reserveert” om een eventuele boete van te betalen,
is lager dan de prijs van het kaartje.
De regeringen van beide landen gedogen de groeperingen die de verzekering
tegen boetes wegens zwartrijden aanbieden. In Zweden bleek het lastig de
verzekering tegen zwartrijden juridisch aan te pakken.
Niet in Nederland
In ons land is er, voor zover bekend, geen organisatie actief waar je je
tegen boetes wegens zwartrijden kunt verzekeren. Natuurlijk is het
gebruikmaken van het openbaar vervoer zonder daarvoor te betalen moreel
gezien niet in de haak. Dit artikel is nadrukkelijk niet bedoeld om mensen
aan te zetten tot zwartrijden. Maar in welke situaties zou het financieel
gezien aantrekkelijk zijn om het risico op een boete te lopen en geen
kaartje te kopen voor een treinreis?
Om te beginnen hangt dit af van de hoogte van de boete. Volgens de website van
de NS bedraagt deze 35 euro, plus de kosten van je reis.
Stel, je forenst iedere dag van station Haarlem naar Amsterdam Centraal en
weer terug. Een enkele reis zonder korting kost je 3,70 euro. Rijd je zwart
en word je gepakt, dan betaal je 38,70 euro boete. Wanneer je 11 keer
zwartrijdt en niet gesnapt wordt, heb je genoeg bij elkaar gespaard om bij
de twaalfde rit de boete te betalen. Loop je vaker tegen de lamp, dan kun je
financieel gezien beter een kaartje kopen.
Hoe langer de rit, hoe sneller het goedkoper zal zijn om geen kaartje te kopen
en een boete te betalen. Een ritje van Roosendaal naar Groningen kost
bijvoorbeeld 23,50 euro. De boete van 46,75 euro is minder dan de waarde van
twee enkele reizen. Hier staat tegenover dat de kans dat je tussen
Roosendaal en Groningen een conducteur tegenkomt erg groot is.
Zwartrijden moeilijker
De NS laat weten dat zwartrijden in de toekomst bovendien nog eens lastiger
wordt vanwege de poorten die op steeds meer stations staan. Zonder in te
checken met de OV-Chipkaart is het moeilijk om door de poorten op het perron
te komen.
Stress
Bovendien is het betrapt worden op zwartrijden geen pretje. Je maakt geen
goede indruk op de medereizigers en dat levert ongetwijfeld stress op. Deze
kosten zijn lastig te kwantificeren, maar spelen ongetwijfeld een rol.
Bewijs hiervoor lijkt te vinden in de Indiase stad Mumbai. Een blogger
ontdekte in dat er in de stad Mumbai maar liefst zes miljoen mensen zijn die
dagelijks met de trein reizen, maar dat er nauwelijks gecontroleerd werd in
de treinen. Ook in India ontstond er een club voor “ticketless travel” die
de boetes voor je betaalde.
Kaartloos reizen geen succes
Uit de reacties op de post op het Amerikaanse blog Freakonimics
over de club, bleek kaartloos reizen geen doorslaand succes in Mumbai en
stond men ook na oprichting van de club in de rij om een kaartje te kopen.
Dit ondanks het feit dat het financieel aantrekkelijker is om zonder kaartje
reizen. De reden zou schuilen in het feit dat krijgen van een boete wegens
zwartrijden veel rompslomp geeft, maar ook nog eens als zeer vernederend
wordt ervaren door gepakte reizigers.
Wellicht verklaart dit waarom de Zweden niet en masse warmlopen voor
een verzekering tegen zwartrijden van Planka.nu. De organisatie komt na tien
jaar nog altijd niet verder dan maximaal duizend leden.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl