Kassabonnen laten zien dat Nederlandse consumenten zuiniger aan doen, schreef het
Financieele Dagblad donderdag 7 mei. Maar supermarktconcerns Ahold
en het
Belgische Delhaize lieten nog groei zien over het eerste kwartaal. Dus
hoe kan dat?

Meer omzet
Simpel: er zijn méér kassabonnen. Vele kleintjes maken samen één grote, zoals
de oude zegswijze wil. Het betekent dat mensen vaker naar de supermarkt gaan
en ook vaker naar verschillende supermarkten.

Dat laatste is niet zo verwonderlijk, zegt Joop Holla, onderzoeksdirecteur van
marktonderzoeksbureau GfK. "Enerzijds zie je trading down,
mensen gaan naar goedkopere winkels. Anderzijds volgen mensen ook het
aanbiedingenbeleid van een supermarkt goed. Daar heeft C1000 met zijn
scherpe acties veel voordeel van gehad."

Nieuwe klanten
Maar het najagen van koopjes zou juist moeten betekenen dat de totale omzet
omlaag gaat. Als je duurder uit bent, terwijl je je best doet om goedkoop in
te kopen, dan gaat er duidelijk iets mis. De omzet kan dus alleen stijgen
als er vaker bij de supermarkt wordt ingekocht. Waar komen die extra klanten
vandaan?

"Mensen gaan minder uit eten", zegt Marcel van Aalst,
onderzoeksdirecteur van de EFMI Business School, dat onderzoek doet naar de
Nederlandse levensmiddelensector. "Ze verwennen zichzelf door thuis
lekker ‘uit eten’ te gaan." Dus gaan ze vaker winkelen bij de
supermarkt, om een mooie maaltijd voor zichzelf op tafel te zetten. Het is
een refrein dat vaker te horen valt, onder meer bij de branchevereniging
Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL).

Niet minder uit eten
Maar het is ook onjuist, stelt Joost Prinsen, woordvoerder van
branchevereniging Koninklijke Horeca Nederland. "Wij zien een
verschuiving binnen sectoren: ging je vroeger naar een sterrenrestaurant,
dan kies je nu voor een eetcafé. En ging je vroeger naar een eetcafé, dan
bezoek je nu de snackbar." Die laatste doet het de laatste tijd goed,
zegt Prinsen. Mensen willen bezuinigen maar hebben ook geen zin om te koken.
Dan is een 'patatje met' het antwoord.

Speciaalzaken leveren marktaandeel in
Econoom Michiel Vergeer van het CBS valt Prinsen bij. "Het eerste waar
ik aan denk is dat supermarkten fors terrein winnen ten opzichte van
speciaalzaken." De cijfers die hij daarbij geeft zijn schrikbarend:
supers hebben in de voedings- en genotmiddelensector inmiddels een
marktaandeel van 85 procent. Speciaalzaken zoals de bakker en de slager nog
maar 15 procent. In 2005 was de
verdeling nog 65 om 35 procent, volgens het Reformatorisch Dagblad.

Brood van de bakker is lekkerder dan supermarktbrood, hoor je vaak. "Maar
daar leven mensen niet naar", zegt marktonderzoeker Holla. "Uit
ons onderzoek blijkt dat bakkers de bulk van hun omzet in het weekend halen."
Doordeweeks rennen consumenten toch even langs de supermarkt: handig, want
daar heb je alles bij elkaar.

Speciaalzaken duurder
En bovendien: speciaalzaken zijn vaak ook wat duurder dan de supermarkt.
Holla: "Ze hebben doorgaans een wat luxer assortiment." Het EFMI
deed recentelijk een onderzoek naar veranderingen in kooppatroon. Directeur
Van Aalst: "Mensen zeggen dat ze zullen bezuinigen op de speciaalzaak.
Die is toch duurder." Daar spelen volgens hem de supermarkten weer op
in, door het aanbieden van luxe huismerken.

Woordvoerder Anoesjka Aspeslagh van Albert Heijn merkt echter nog weinig van
veranderingen in het kooppatroon van consumenten. "Wij merken niet dat
mensen meer letten op wat ze uitgeven." Collega-kruidenier C1000 wil
niet te veel zeggen over zijn acties. "Dat is concurrentiegevoelige
informatie."

Crisis doodsteek?
Dus deze crisis is de doodsteek voor de speciaalzaken? Niet per se, volgens
Gertjan Slob van onderzoeksbureau Locatus. "Er zijn twee stromen. Aan
de bovenkant komen er klanten bij die naar de speciaalzaak gaan, dat waren
mensen die veel uit eten gingen. Aan de onderzijde verdwijnen cliënten, die
gaan nu naar de supermarkt."

Volgens Slob is de teloorgang van de speciaalzaak al "tien, twintig jaar"
aan de gang. Econoom Vergeer beaamt dat. En dus, denkt Slob, komen de
allernieuwste supermarktgangers wel degelijk uit de restaurants. "Want
die andere trend wordt niet door de crisis versterkt."

Supermarkt winnaar
Restaurants leeg, eetcafés verlaten, bakkers en groenteboeren gesloten, de
supermarkt is de winnaar in deze crisis.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl