Amerikaanse staatschuld kan leiden tot 'economische hartinfarct'

De Verenigde Staten heeft een astronomisch hoge staatsschuld van zo’n 36,9 biljoen dollar, bijna 123 procent van wat de VS verdient. Ter vergelijking: In 2024 bedroeg de Nederlandse staatsschuld 481 miljard euro, zo’n 47 procent van de inkomsten.

De hoge schuldenberg van de VS baart de financiële wereld steeds meer zorgen. Zakenbank Goldman Sachs sprak drie zwaargewichten over deze almaar uitdijende schuld: de Amerikaanse hedfundmanager Ray Dalio, de Amerikaanse econoom Ken Rogoff en de Brits-Amerikaanse historicus Niall Ferguson.

Alle drie zeggen ze zich zorgen te maken over een dreigende schuldencrisis, zeker gezien de belastingverlagen en nieuwe uitgaven in de ‘big beautiful bill’ die president Trump wil invoeren.

Amerika heeft niet meer hoogste kredietwaardigheid

Als de omvangrijke belastingwet wordt aangenomen door de Senaat, dan zal het Amerikaanse begrotingstekort het komende decennium met duizenden miljarden dollars oplopen, menen de kenners.

Vorige maand zat de schrik er ook goed in bij beleggers. Toen verloor de VS haar hoogste kredietwaardigheid bij kredietbeoordelaar Moody's. Dit betekent dat Amerikaanse staatsleningen niet meer tot de veiligste beleggingen behoren, waardoor de VS waarschijnlijk een hogere rente moet betalen voor leningen.

Ook werd vorige maand duidelijk dat Trumps veelomvattende belastingwet werd aangenomen door het Congres, waardoor de zorgen over de Amerikaanse staatsschuld alleen maar verder toenamen. Toch was afgelopen week een relatief sterke vraag Amerikaanse staatsobligaties, een teken dat beleggers enigszins vertrouwen hebben in de financiële situatie van de VS.

Maar of dat terecht is? Dit is wat de drie experts erover te zeggen hebben:

Ray Dalio, oprichter van Bridgewater Associates

Hedgefodsmanager Ray Dalio ziet drie factoren die van belang zijn voor de verdere ontwikkeling van de Amerikaanse staatsschuld.

1. Hoeveel de overheid betaalt aan rente op de staatsschuld in verhouding tot haar inkomsten. Als de rentelast blijft stijgen, dan wordt de overheid belemmerd in het uitgeven van geld aan andere zaken, op een manier die "onacceptabel" is.
2. Hoeveel obligaties de overheid moet verkopen ten opzichte van de vraag. Als de overheid meer obligaties moet verkopen dan mensen willen hebben, dan moet de rente omhoog. Dat levert beleggers een aantrekkelijker rendement op om de Amerikaanse staatsschuld aan te houden, maar de hoge rentetarieven zijn schadelijk voor de markten en de economie.
3. Hoeveel geld de centrale bank moet drukken om de resterende schulden op te kopen. Als de vraag naar Amerikaanse staatsobligaties laag is, dan kan de Fed ze gaan aankopen om te zorgen dat de staatskas gevuld blijft. Als de centrale bank daarvoor geld moet bijdrukken, dan kan de inflatie omhoog gaan en de waarde van de Amerikaanse dollar dalen.

Volgens Dalio zijn de bovenstaande tekenen van verslechtering goed te meten en kun je daaruit opmaken of er een schuldencrisis aankomt.

"Een dergelijke crisis ontstaat als de schuldenberg essentiële overheidsuitgaven in de weg staat, eigenlijk een door schulden veroorzaakte hartaanval", zegt Dalio, doelend op de aandoening die wordt veroorzaakt een verstopping in de kransslagader.

Om een crisis te voorkomen zal de overheid het begrotingstekort moeten reduceren tot 3 procent van het bruto nationaal product, stelt hij. In 2024 lag het Amerikaanse begrotingstekort op 1,8 biljoen dollar, 6,4 procent van wat de VS verdient.

Als de schulden afnemen zullen volgens Dalio de rentetarieven naar schatting met zo'n 150 basispunten dalen, waardoor de VS minder rente betaalt over de staatsschuld en de economie gestimuleerd wordt.

Ken Rogoff, hoogleraar aan Harvard en voormalig hoofdeconoom van het IMF

Gezien de huidige agenda van Trump zal de VS volgens Ken Rogoff waarschijnlijk ergens in de komende vier tot vijf jaar in een schuldencrisis belanden. Dat is eerder dan de voorspelling van vijf tot zeven jaar die Rogoff voorspelde vóór de herverkiezing van Trump.

"Het idee dat schulden eigenlijk gratis zijn, zoals veel economen beweren, is absurd", zegt Rogoff. "Het groeiende begrotingstekort bovenop een toch al enorme schuldenberg zal leiden tot een crisis en er is een forse aanpassing nodig."

Rogoff denkt dat een schuldencrisis twee ingrijpende gevolgen zal hebben:

1. De inflatie gaat flink omhoog en dat zorgt voor een economische schok. "Hoe die schok er precies uit zal zien is moeilijk te voorspellen, maar het zal pijnlijker zijn dan de schok van de corona-inflatie die slechts tot kleine veranderingen op de obligatiemarkt heeft geleid", zegt Rogoff.
2. De overheid kan de schulden alleen managen door de rentetarieven kunstmatig laag te houden en kapitaalstromen aan banden te leggen. Maar die maatregelen zullen de economische groei beperken en in feite neerkomen op een belasting voor spaarders, zegt hij.

Beleggers maken zich al heel lang zorgen over de Amerikaanse staatsschuld, maar de vooruitzichten zijn nu extra somber. Omdat de langetermijnrentes mogelijk blijvend hoger zijn dan de relatief lage niveaus van afgelopen decennium, zegt Rogoff.

"Mensen moeten erkennen dat de hogere rente blijvend is en dat een terugkeer naar het tijdperk van lage rentes waarschijnlijk 'wishful thinking' is", legt hij uit.

Niall Ferguson, historicus en Harvard-onderzoeker

Ferguson denkt dat er een crisis kan ontstaan door een militaire situatie, waardoor de VS zijn positie als financiële wereldmacht verliest en nog veel dieper in de schulden raakt.

Daarmee refereert de Brits-Amerikaanse financieel historicus naar zijn favoriete graadmeter om te bepalen hoe houdbaar de Amerikaanse staatsschuld is: de rentebetalingen voor de schuld ten opzichte van de defensieuitgaven.

Als een land meer uitgeeft aan rente op schulden dan aan defensie, dan is er volgens Ferguson sprake van een crisis.

Volgens deze maatstaf die hij 'de wet van Ferguson' noemt, verkeert de VS al in een schuldencrisis. In het fiscale jaar 2024 ging 1.100 miljard dollar op aan rente, terwijl de VS 883,7 miljard dollar aan defensie uitgaf.

Bijna elk land dat de wet van Ferguson heeft geschonden, verloor zijn status als "grootmacht" op de financiële markten, zegt de historicus.

"Elke wereldmacht die een roekeloos begrotingsbeleid voert door de kosten van de schulden hoger op te laten lopen dan die voor het leger, maakt zichzelf kwetsbaar", stelt Ferguson. "De VS is simpelweg de volgende wereldmacht die zich in dit soort financiële ellende bevindt."

De VS heeft altijd probleemloos veel geld kunnen lenen, omdat de dollar de wereldwijde reservemunt is en beleggers Amerikaanse staatsobligaties als "risicoloos" zien, zegt Ferguson. Dat betekent dat ze er alle vertrouwen in hebben dat de VS aan zijn renteverplichtingen voldoet.

Maar dat lijkt nu te verschuiven. Ferguson wijst daarbij op beleggers over de hele wereld die hun blootstelling aan Amerikaanse staatsobligaties en bezittingen in dollars aan het verminderen zijn.

"Ik waarschuw al 20 jaar dat de VS een onhoudbaar financieel pad is ingeslagen en heb soms het idee dat mensen denken dat het vals alarm is", aldus. Ferguson.

LEES OOK: Traditionele patronen op de beurs worden doorbroken, zegt Goldman Sachs – 3 maatregelen die je kunnen helpen