PVV-leider Wilders vindt het CPB en vooral zijn directeur Coen Teulings veel
te links en zijn analyses daarom niet objectief. Toch is de
ambtenarenparagraaf van de PVV niet de enige die niet door de CPB-keuring is
gekomen.
De VVD boekte in de plannen die aan het CPB zijn voorgelegd de grootste
bezuiniging in op ambtenaren: 7 miljard, gevolgd door de PVV met 6,8
miljard, CDA en PvdA met 6,5 miljard enzovoort. De SP stond onderaan de
lijst met een bezuiniging op ambtenaren van ‘maar’ 3,1 miljard. Toch rekende
ook de SP zich volgens het CPB rijk.
Het meest vergaande voorstel van de heroverwegingswerkgroep die zich
bezighield met het openbaar bestuur is volgens het CPB het maximaal
haalbare. Dus mogen de meeste politieke partijen ‘slechts’ rekenen op een
bezuiniging op ambtenaren van zo’n 3 miljard (VVD en PVV iets meer,
GroenLinks, ChristenUnie en D66 iets minder.) De SP mag van het CPB 1,5
miljard aan bezuinigingen inboeken.
Effecten van de voorstellen
In het rapport over de effecten van de voorstellen die politieke partijen
hebben laten doorrekeningen benadrukt het CPB met betrekking tot het snoeien
in ambtenaren dat er niet zoiets als een free lunch bestaat. Als die
er zou zijn, zou die namelijk al lang door een ander zijn opgegeten. Je moet
je volgens de rekenmeesters dus afvragen hoe realiseerbaar de voorgestelde
plannen zijn. Ook het willen halen van de maximale (lagere)
bezuinigingsdoelstelling noemt het CPB “zeer ambitieus”. Je hebt het dan
namelijk nog altijd over een reductie van het ambtelijke apparaat van 25
procent.
Het CPB ontkent niet dat er bij veel overheidsdiensten efficiencywinsten te
boeken zijn. In zijn toekomstverkenningen gaat het planbureau daarom al uit
van een productiviteitsstijging bij de overheid. Wil je nou extra
efficiencywinsten behalen, dan moet je wel bepaalde prikkels inbouwen om dat
voor elkaar te krijgen. Gewoon korten op de budgetten, leidt alleen maar tot
een verschraling van de dienstverlening.
Reorganiseren kost ook geld
Hier komt bij dat reorganiseren ook geld kost. In het eerste jaar moet je
volgens het CPB daarom uitgaan van een besparingsverlies van 25 procent. En last
but not least zijn omvangrijke efficiencywinsten en drastische
inperkingen van taken lastig binnen één kabinetsperiode te realiseren, zo
leert de ervaring. Zelfs als bezuinigingen op het openbaar bestuur worden
opgenomen in een regeerakkoord. Dan nog worden ze zelden gerealiseerd.
Op het rijk en de zelfstandige bestuursorganen zoals het UWV, kun je volgens
het CPB daarom in 2015 maximaal 2 miljard bezuinigen (exclusief het
besparingsverlies van 25 procent). Volgens de heroverwegingswerkgroep die
heeft gekeken naar de bedrijfsvoering van de overheid, kun je in 2015 1
miljard bezuinigen door alle uitvoerings- en toezichtsinstanties onder te
brengen in zes clusters (eentje voor uitkeringen, eentje voor subsidie aan
bedrijven et cetera). De 2 miljard aan bezuinigingen die het CPB maximaal
haalbaar acht, is het dubbele hiervan.
Ook op provincies en gemeenten kun je volgens het CPB bruto maximaal 2 miljard
bezuinigingen. Dit komt neer op een korting van 10 procent op het
gemeentefonds en 20 procent op het provinciefonds of het afschaffen van de
provincies en waterschappen en het verdelen van hun taken over het rijk en
de gemeenten. (Dit laatste is variant
18A uit het heroverwegingenrapport.)
Je kunt volgens het CPB wel meer op de budgetten van provincies en gemeenten
korten, maar dit is niet effectief omdat provincies en gemeenten dan niet
extra zullen gaan bezuinigen, maar het geld zullen bijpassen uit hun
financiële reserves. De uitgaven gaan dan dus niet omlaag en het EMU-saldo -
saldo van inkomsten en uitgaven van de overheid - evenmin
Aanpakken salarissen
Naast het verminderen van het aantal ambtenaren, hebben verschillende
partijen (CDA, ChristenUnie, SGP) ook voorgesteld om de loonstijgingen van
beambten te verlagen. Het CPB wijst erop dat dit niet zomaar gaat. In
internationale verdragen is vastgelegd dat de lonen tot stand komen in
overleg tussen werkgevers en werknemers.
Waar een wil is, is echter een weg. Maar het CPB wijst erop dat eerdere
kortingen op het budget voor ambtenarensalarissen maar kort effect hebben
gehad. De verlagingen werden vrijsnel gecompenseerd door het geven van extra
periodieken.
Met het oog op de vergrijzing is het volgens het CPB bovendien niet heel
handig om de lonen in de collectieve sector minder te laten stijgen dan in
de marktsector. Je moet als werkgever natuurlijk wel een beetje
aantrekkelijk blijven. Anders blijf je alleen met weinig mobiele dure oudere
werknemers zitten, omdat de rest zijn heil zoekt bij bedrijven.
Kortom, politieke partijen zijn doorgedraafd in hun plannen te bezuinigen op
ambtenaren, aldus het CPB.
Lees ook:
scenario
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl