Over het doel is iedereen het eens: de euro moet gered. En dat kan alleen door
een oplossing te vinden voor de Griekse crisis. Hoe? Er moet in ieder geval
veel geld aan Athene worden geleend, een miljard of vijfentachtig, ook
daarover verschilt niemand echt van mening.

De kwestie spitst zich toe op de vraag of de banken moeten meebetalen. Dat is
de vurige wens van Duitsland, Nederland en ook Finland en Oostenrijk. Bij de
vorige redding van Griekenland in het voorjaar van 2010, kwam de rekening
geheel bij de belastingbetaler te liggen, want het noodfonds waaruit
Griekenland toen kon putten om zijn schulden te herfinancieren, moest gevuld
door de overheden van de andere eurolanden. De bezitters van Griekse schuld,
banken, verzekeraars, pensioenfondsen en ander beleggers, voelden geen
centje pijn. Dat kunnen Merkel en Rutte niet nog een keer aan hun thuisfront
verkopen.

Angst voor crisis
De meeste andere eurolanden willen echter, net als Jean-Claude Trichet van de
Europese Centrale Bank, een herhaling van de bail-out van vorig jaar. Dat
onder meer uit angst voor een nieuwe bankencrisis.

De meest voor de hand liggende manier om de banken en andere private partijen
met Grieks staatspapier te laten meebetalen, is namelijk te besluiten dat de
Grieken nog maar een deel van hun oorspronkelijke schuld aflossen. Een bank
met Griekse obligaties krijgt dan bijvoorbeeld nog maar 70 procent van de
nominale waarde.

Dat betekent dat Griekenland een wanbetaler wordt. Er is sprake van een
default: een lid van de eurozone gaat in feite failliet. Een dergelijke
scenario brengt veel banken meteen in de problemen, de Griekse voorop.
Trichet vreest dat het financiële systeem een Grieks faillissement niet aan
kan. Dat betekent dat veel overheden weer banken zullen moeten helpen om een
tweede kredietcrisis te voorkomen.

Merkel krijgt deels haar zin
Het lijkt er nu op dat Angela Merkel en haar bondgenoten donderdag toch voor
een deel hun zin krijgen. De banken zullen meebetalen. Rest de vraag hoe. Persbureau
Reuters meldde dinsdag dat er drie scenario's in Brussel de ronde doen.

Optie 1: schuld verlengen
Een ervan is een wat ouder Frans plan, waarbij de looptijd van een fors deel
van de obligaties wordt verlengd.
De banken houden dan Grieks staatspapier tegen een rente waartegen de Grieken
het nooit opnieuw hadden kunnen lenen. Gunstig voor Griekenland dus, en niet
fijn voor de banken die geld lenen tegen een percentage dat geen recht doet
aan het risico dat ze lopen.

Voordeel van het plan is dat er minder geld uit het noodfonds naar Griekenland
moet. Het nadeel is ten eerste dat het de totale schuldenlast van
Griekenland niet verkleint: de vraag of Griekenland zijn schuld kan
financieren, blijft dus jaren boven de markt hangen. Ten tweede zal het door
de kredietbeoordelaars als S&P en Moody's worden beschouwd als een
default en daarmee kan het op flink wat verzet rekenen van het kamp Trichet.

Optie 2: schuld opkopen
Het tweede plan is creatiever. Griekenland koopt met geld dat het leent uit
het noodfonds schuld terug op de vrije markt. Het gaat dan om obligaties die
nog niet aflopen. De marktwaarde van de obligaties is op dit moment lager
dan de nominale waarde. De Griekse schuld neemt dus af. Een mooi plan, al is
de vraag of het werkt zonder met de banken afspraken te maken zoals Mathijs
Bouman vorige week schreef: Schuldsanering
Griekenland hoe doe je dat?.

Dat er waarschijnlijk bindende afspraken met de bezitters van Griekse
staatsschuld moeten worden gemaakt, is meteen de grootste zwakte van het
plan. Een beetje schuld opkopen is prima, maar als obligatiehouders onder
enige vorm van dwang akkoord moeten gaan met een lagere waarde dan de
nominale, dan is er sprake van wanbetaling. Toch weer een default dus, met
alle gevolgen voor banken van dien.

Optie 3: De bankbelasting
Een nieuw plan, dat op het eerste gezicht de kool en de geit spaart, en
daarmee niet eens een onwaarschijnlijke uitkomst. Griekenland krijgt in dit
scenario gewoon geld uit het noodfonds met dit verschil: het fonds wordt
niet alleen gevuld met belastinggeld, maar ook door de banken. Er komt een
bankenbelasting die ongeveer 30 miljard euro moet opbrengen, en die
opbrengst komt ten goede aan het Europese noodfonds.

Deze oplossing komt voor een deel tegemoet aan de Noord-Europese wens dat de
banken moeten bijdragen, iets waarmee politici als De Jager, Rutte en Merkel
misschien wel mee thuis kunnen komen. En het leidt niet tot een default.

Maar meer dan een zoethoudertje voor Merkel & co is het plannetje niet.
Het is namelijk zeer onrechtvaardig. Een bankbelasting wordt gedragen door
alle banken, niet alleen door de instellingen die Grieks staatspapier in
handen hebben. Het is als een leraar die de hele groep straft voor het
wangedrag van een paar ettertjes. Bovendien ontspringen pensioenfondsen en
ander beleggers de dans.

Wie wijkt van zijn koers?
Het kan natuurlijk dat er donderdag een heel ander plan op tafel komt, of een
soort mengelmoesje van bovenstaande opties. Maar als we er vanuit gaan dat
bovenstaande opties donderdag op tafel liggen, dan is het de vraag wie als
eerste uitwijkt.

Merkel stuurt op het laatste moment de berm in en gaat akkoord met optie 3. Er
komt geen echte herschikking van Griekse schulden. Ze krijgt alleen doekje
voor het bloeden in de vorm van de bankbelasting.

Of Trichet gaat door de bocht, en de bankpresident gaat akkoord met een
'gecontroleerde default' van Griekenland. Dat betekent optie 1 of 2.

Zonder de bankpresident is een enigszins verantwoorde default namelijk niet
mogelijk. Trichet moet namelijk terugkomen op zijn uitspraak afgelopen
zondag dat hij in het geval van wanbetaling van Griekenland, Griekse
obligaties niet langer als onderpand accepteert. Want alleen als banken
Grieks staatspapier bij de ECB kunnen blijven stallen om geld vrij te maken,
dan zou een soort gecontroleerde default mogelijk zijn.

Het zou een enorme knieval zijn voor de politiek en schadelijk voor de
reputatie van de Europese Centrale Bank als onafhankelijke instelling. En
ook nog niet geheel zonder risico, want niemand weet hoe de markt reageert.

Wat de uitkomst ook wordt, Merkel en Trichet zullen het vast niet op een
frontale botsing willen laten aankomen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl