Douglas Elmendorf ging ver, heel ver, om aan het Amerikaanse Congres duidelijk
te maken hoe groot de begrotingscrisis van het land is. De directeur van de
Congressional Budget Office (CBO), de rekenkamer van het Congres, durfde er
donderdag de twee meest angstaanjagende woorden voor te gebruiken.
“Ierland” zei hij. En nog griezeliger: “Griekenland”. Pure horror.
Onhoudbaar
Als kapitaalschieters nerveus worden over de houdbaarheid van de schuldpositie
van een land, schiet de rente die de staat moet betalen omhoog, vertelde
Elmendorf. En daardoor wordt de situatie nog meer onhoudbaar. Kijk maar naar
de eurolanden.
“Het is erg moeilijk om vast te stellen of er voor de VS ook zo’n
schuldencrisis dreigt”, stelde de CBO-topman. “Dat hangt vooral af van de
verwachtingen van de kapitaalverschaffers”. Maar de geschiedenis heeft
volgens hem geleerd dat “de zaken meestal mislopen, tenzij de overheid de
koers verlegt.”
Ongewijzigd beleid
Elmerdorf was naar het Congres gekomen om de resultaten van de jaarlijkse Budget
and Economic Outlook te presenteren. Daarin staan onder meer het
voorspelde begrotingstekort en de staatschuld bij ongewijzigd beleid.
De cijfers liegen er niet om. Volgens het CBO loopt het begrotingstekort in
2011 op tot bijna 1,5 biljoen (1.500 miljard) dollar. Dat is gelijk aan 9,8
procent van het bruto binnenlands product van de VS.
In de daaropvolgende jaren neemt het tekort wat af, maar draait nooit om in
een overschot. De staatsschuld blijft dus oplopen en komt structureel boven
de 75 procent van het bbp te liggen.
Onderschatting
En dat is ongetwijfeld nog een onderschatting. De veronderstelling van
‘ongewijzigd beleid’ betekent bij het CBO dat veel overheidsprogramma’s
automatisch aflopen. In werkelijkheid worden uitgaven en belastingkortingen
met een einddatum, in de praktijk meestal verlengd
Als dat het komende decennium weer gebeurt, kan de staatsschuld oplopen naar
97 procent van het bbp, verwacht het CBO. Dat zou het hoogste percentage
zijn sinds 1946.
Dat maakt het land natuurlijk nog niet het nieuwe Griekenland. De VS heeft in
principe veel meer mogelijkheden om zich uit de schuldproblemen te werken
dan de Grieken. Een stevige belastingverhoging zou in de VS al veel
oplossen. De Grieken wakkeren daarmee alleen maar een nog grotere vlucht in
het zwarte circuit aan.
Ook hebben de Amerikanen – anders dan de Grieken – in het verleden laten zien
dat ze hard kunnen bezuinigen. En natuurlijk is de Amerikaanse economie
onvergelijkbaar veel sterker dan de Griekse.
Dollars bijdrukken
Bovendien leent de VS in een munt die het land zelf kan bijdrukken. Die luxe
hebben de eurolanden niet. Uiteindelijk kan de Amerikaanse staat de schuld
altijd nog aflossen met massaal bijgedrukte dollars.
Die dollars zijn dan natuurlijk niet veel meer waard, maar dat is een probleem
voor de (deels buitenlandse) schuldeisers. De Federal Reserve is al een paar
maanden aan het proefdraaien met dergelijke monetaire financiering van de
schuld.
Nieuwe schuld aangaan, wordt na zo’n streek overigens wel moeilijk.
Buitenlandse kapitaalschieters laten zich niet nogmaals bij de neus nemen.
Dus bezuinigen moet de Amerikaanse overheid ook dan.
Uitgavenstop
En daar zit ‘m het probleem. Het tekort van de VS is vooral zo griezelig
omdat de overheid er weinig aan lijkt te willen doen. Goed, President Obama
stelde deze week in zijn State of the Union een uitgavenstop voor, en de
Republikeinen roepen om het hardst dat het tekort omlaag moet. Maar erg
specifiek zijn ze niet.
Belastingverhoging is uitgesloten en zo ongeveer alle grote uitgavenposten
zijn heilig verklaard. Dat schiet niet op. De politici in Washington zitten
zo diep ingegraven in hun schuttersputjes dat ze niet meer over de rand heen
kunnen kijken. De politieke verhoudingen zijn zo verhard, dat de Belgische
politiek er een gezellige vriendenclub bij lijkt.
VS hoogste tekort
In dat klimaat valt nauwelijks consensus te bereiken over harde maatregelen.
De gevolgen van de impasse zijn duidelijk zichtbaar. Het Internationale
Monetaire Fonds presenteerde donderdag een nieuwe Fiscal
Monitor Update , met daarin de verwachte begrotingstekorten in 2011 van
de grote economieën.
De VS heeft dit jaar het hoogste tekort, voorspelt het IMF. En sinds de vorige
Monitor uit november 2010 is dat verwachte tekort met maar liefst 1,1
procentpunt bbp toegenomen.
Ter vergelijking: in het eurogebied is het verwachte tekort juist met 0,4
procentpunt gedaald. Duitsland, maar ook Spanje en Italië bezuinigen meer
dan het IMF verwachtte. Wordt 2011 dan toch het jaar van de dollarcrisis?
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl