Mot over het beleid van de Europese Centrale Bank, angst voor inflatie, zorgen
om Nederlandse staatsschuld. Wat heeft dat allemaal van doen met de
hypotheekrente?

Meer dan je denkt.

Variabele rente
Hypotheekrentes zijn nauw verbonden met rentes op kapitaalmarkten. Variabele
hypotheekrentes reageren bijvoorbeeld sterk op ontwikkelingen van de rente
die banken onderling rekenen, zoals de Euribor-rente.

De financiële paniek van oktober 2008 leidde ertoe dat banken onderling
extreem hoge rentes rekenden. Dit vertaalde zich op de hypotheekmarkt in
zeer hoge variabele rentes van gemiddeld 5,8 procent.

Overheidsmaatregelen hebben banken in rustiger vaarwater gebracht. De daling
van bancaire rentes die hieruit voortvloeide, werkte door op de variabele
hypotheekrente. Die is inmiddels gezakt tot iets meer dan 3 procent
gemiddeld, volgens gegevens van De Hypotheekshop.

Vaste hypotheekrente stabiel
Bij hypotheekrentes die langer vast staan, is de koppeling met kortlopende
bankrentes zo goed als afwezig. Voor dit deel van de hypotheekmarkt is onder
meer de rente op staatsleningen van belang.

In ontwikkelde, westerse landen fungeert de rente die de staat betaalt in de
regel als ondergrens voor rentetarieven van bedrijven en consumenten,
inclusief de hypotheekrente. Bedrijven en consumenten betalen, afhankelijk
van hun kredietwaardigheid, opslagen ten opzichte van vermeend risicoloze
staatsleningen.

Hypotheekrentes die voor langere tijd vast staan, reageerden de afgelopen
maanden heel anders op de kredietcrisis en de recessie dan de variabele
hypotheekrente.

Vijf- en tienjarige hypotheekrentes zijn sinds oktober 2008 fractioneel
gedaald, de twintigjarige hypotheekrente is stabiel gebleven. Zie de
grafiek: Lange
hypotheekrente stabiel.

Dit beeld komt redelijk overeen met de rente op de tienjarige Nederlandse
staatsleningen. Die daalde tussen oktober en december 2008 van 4,4 procent
tot 3,5 procent en is sindsdien licht gestegen tot 4,1 procent. Zie de
grafiek: Staatsrente
schommelt beetje.

Hamvraag voor de komende maanden is of de staatsrente en in het verlengde
daarvan vaste hypotheekrentes, stabiel blijven. Stijgt de rente op
langlopende staatleningen, dan heeft dat ook gevolgen voor hypotheekrentes
die voor langere tijd vast staan. Twee elementen zijn hierbij cruciaal:
inflatie en de stevigheid van de Nederlandse overheidsfinanciën.

Inflatiespook
Inflatie heeft doorgaans een opdrijvend effect op de rente. De afgelopen
maanden was er op dit gebied weinig aan de hand. Zo stegen de prijzen van
goederen en diensten in mei binnen de eurozone per saldo niet, terwijl de inflatie
in Nederland op een bescheiden 1,6 procent uitkwam.

Tal van economen zien echter donkere wolkjes opdoemen. Zo is de olieprijs
sinds afgelopen maart aan een kleine opmars begonnen. Als die stijging door
zet, heeft dat uiteraard gevolgen voor het algehele prijspeil.

Andere factor die meespeelt is het geld dat centrale banken sinds het najaar
van 2008 in de economie hebben gepompt. De Europese Centrale Bank (ECB)
voert wat dit betreft een voorzichtiger beleid dan zijn Amerikaanse
evenknie, maar heeft de geldsluis wel op een kier gezet.

ECB-president Jean-Claude Trichet verzekerde afgelopen week scherp te blijven
letten op de inflatie. Dat kan hij pas bewijzen, zodra er signalen opdoemen
dat prijzen weer flink oplopen. Dan moet Trichet de geldkraan snel
dichtdraaien en de rente verhogen.

Schuldenberg Nederland
De Nederlandse regering heeft geen directe invloed op het inflatiebeleid van
de ECB. Minister van Financiën Bos moet afwachten of acties van Trichet
afdoende zijn om de Nederlandse inflatie in toom te houden en in het
verlengde daarvan de staatsrente.

Maar Bos staat niet machteloos. De rente die het rijk op leningen betaalt
wordt namelijk ook beïnvloed door de eigen overheidsfinanciën. Daar gaat de
minister van Financiën bij uitstek over.

De overheid heeft miljarden in Nederlandse banken gepompt en de economie met
tal van maatregelen gesteund. De staatsschuld
is daardoor snel opgelopen tot 292 miljard euro eind 2008.

Bos kon in het laatste kwartaal van 2008 vrij soepel 62 miljard euro bijlenen
op de kapitaalmarkt. Slechts zo'n 15 procent van de nieuwe staatsleningen
betrof langlopende staatsobligaties. Voor de herfinanciering van kortlopend
staatspapier moet Bos dit jaar terug naar de kapitaalmarkt.

Vertrouwen Bos
Omdat een groot deel van de Nederlandse staatsschuld in buitenlandse
handen is, moet Bos een financieel beleid voeren dat ook voor
internationale beleggers geloofwaardig is. Dat wil zeggen: zorgen dat het
begrotingstekort en de staatsschuld niet uit de hand lopen. Alleen dan
blijft de rente op Nederlandse staatsleningen laag en rusten langlopende
hypotheekrentes op een solide bodem.

Gelet op het verloop van tienjarige
staatsrente in de afgelopen acht maanden, scoort Bos vooralsnog een
ruime voldoende op de kapitaalmarkt. Zolang dat zo blijft, kunnen ook
huiseigenaren die hun hypotheekrente graag lang vast zetten, rustig slapen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl