Dit moet je weten over streamingdienst Gaia en diens mystieke CEO

Slechts een select groepje medewerkers wist van ‘het lijk’. 

De mummie was in Zuid-Peru gevonden en het duurde niet lang voordat dit Jirka Rysavy ter ore kwam, een oud-atleet uit het voormalige Tsjecho-Slowakije, nu een serie-ondernemer. 

Rysavy, die sinds enkele jaren videostreamingdienst Gaia bestiert, ging aan het werk en stuurde vanuit zijn hoofdkwartier nabij de Rocky Mountains in Colorado een cameraploeg om de vondst vast te leggen. De teamleden kregen een zwijglicht opgelegd en moesten zelfs zweren de missie tegenover collega’s geheim te houden. 

Op het eerste gezicht leek het gevonden lichaam menselijk. Het zat gehurkt in een soort foetushouding en de beenderen schenen door de gerimpelde huid die wit was van de as. Saillant detail: het wezen telde aan elke hand slechts drie lange, dunne vingers en ook aan de voeten slechts drie absurd lange tenen. En de ogen waren onnatuurlijke spleten, als van een alien.    

Na maanden van geheime voorbereidingen presenteerde Gaia in juni 2017 dan eindelijk de Nazca Mummie. Gaia’s documentaire over de archeologische ontdekking leidde tot miljoenen online views en haalde wereldwijd de voorpagina’s: behoorden de restanten toe aan buitenaardse wezens? 

Mijlpaal voor Gaia en Jirka Rysavy

De werkelijkheid was natuurlijk veel prozaïscher. Volgens deskundigen was de mummie het werk van creatieve en ondernemende grafrovers die de resten van inheemse mummies aan elkaar genaaid hadden om een macaber, onaards wezen te creëren. 

De publiciteit was in elk geval enorm, een belangrijke mijlpaal voor Rysavy, een ondernemer met een ijzeren zelfdiscipline en een onwrikbaar geloof in het esoterische. En alle aandacht pakte goed uit voor Gaia, het bedrijf dat begon met de verkoop van yogamatjes en dat nu 's werelds grootste voorvechter is van occulte verhalen en producent van alternatieve informatie. 

Gaia telt zo'n 700.000 betalende abonnees, heeft inmiddels een marktwaarde van bijna 200 miljoen dollar (omgerekend 164 miljoen euro) en geldt als een gespecialiseerde videodienst die zich goede staande weet te houden in de schaduw van giganten als Netflix en Hulu. 

Anders dan het Hollywood-aanbod van de grote spelers biedt Gaia een caleidoscopische verzameling van bonte beweringen, complottheorieën en new age-mystiek. Dit alles onder de veelzeggende noemer "bewuste media".

Beweringen dat er een "schaduwregering" achter de aanslagen van 9/11 zit, gaan moeiteloos samen met yoga-instructievideo's. Naast video's over meditatietechnieken vind je er de verborgen waarheid dat president Dwight D. Eisenhower in Palm Springs geheime topontmoetingen had met buitenaardse wezens.

De video's zijn een haast hallucinante mix van psychotische CIA-agenten die door de tijd reizen, de gevaren van vaccinaties, Bigfoot-waarnemingen, geheimen waarmee alchemisten goud maken en het clandestiene plan van JPMorgans oprichter om de Titanic tot zinken te brengen.

Complottheorieën zijn salonfähig geworden

De stille opkomst van Gaia doet zich voor te midden van een opkomende golf aan desinformatie binnen de samenleving. Het illustreert hoe relatief eenvoudig complottheorieën salonfähig kunnen worden, zolang ze maar professioneel verpakt en als respectabel gepresenteerd worden. 

Het aandeel Gaia wordt gewoon verhandeld op Nasdaq. Analisten op Wall Street zijn positief over de groeivooruitzichten en het aandeel wordt door respectabele beleggingsfondsen opgenomen in de beleggingsportefeuille.

De impact van het gebruik van "alternatieve feiten" is nergens evidenter dan binnen de organisatie zelf. De complotmentaliteit is de organisatie binnengeslopen en heeft zich vermengd met traditionele businesspraktijken, waardoor een surrealistische, paranoïde "post-waarheid" werkplek is ontstaan.   

Sommige bezorgde medewerkers denken dat hun werkgever bovennatuurlijke middelen gebruikt om hun dromen binnen te komen en dat ze gemanipuleerd worden door kristalenergie.  

Insider sprak met 30 werknemers en oud-werknemers van deze geheimzinnige onderneming uit Colorado en probeerde erachter te komen hoe een pionier uit de yoga-industrie verworden is tot een producent van onzin en complottheorieën en hoe het bedrijf ten prooi is gevallen aan de fantasieën die het zelf uitventte.

Het sprookje begint bij Jirka Rysavy.

Van potloodkoning tot mystieke CEO

Elke toekomstige werknemer van Gaia moet slagen voor de finale test: een gesprek met de CEO. 

Zittend tegenover de imposant lange Rysavy, waarbij zijn slanke gestalte vaak is gehuld in een paarse coltrui en jeans met wijde broekspijpen, discussiëren de sollicitanten over de paranormale gaven van Rysavy's moeder, zijn voorliefde voor kristallen, psychoactieve drugs en astrale projectie. Dat laatste is een meditatieve techniek waarmee de geest, naar verluidt, het lichaam kan verlaten en vrij kan ronddwalen in de kosmos.

Volgens sommige bronnen zijn deze gesprekken onderdeel van het streven van de CEO om ervoor te zorgen dat werknemers op een lijn zitten met zijn wereldbeschouwingen.

"Hij zat op de tafel, met gekruiste benen, en staarde me aan", herinnert een oud-werknemer zich. Volgens sommige medewerkers gebruikte Rysavy het sollicitatiegesprek "om mensen psychisch te scannen".

Gaia ontkent dat Rysavy sollicitanten bovennatuurlijk beoordeelt en zegt dat het personeel wordt aangenomen "op basis van de bedrijfsbehoeften, de kwalificaties van de kandidaten, en de beste match".

De ondernemerscarrière van Rysavy

Een ander schijnbaar geliefd gespreksonderwerp bij deze sollicitatiegesprekken: de reis van de enigmatische chief executive naar de Verenigde Staten.

Vóór Gaia, vóór de komst van het internet, vóór de val van het IJzeren Gordijn, was Rysavy kampioen hordelopen voor het toenmalige Tsjecho-Slowakije. Hij verliet Oost-Europa in 1984, kwam naar de VS en vestigde zich in de stad Boulder in de staat Colorado. Daar startte hij zijn carrière in een alledaagse branche: kantoorbenodigdheden.  

Nadat hij een klein bedrijf in de stad had gekocht, veranderde de selfmade zakenman de firma voor kantoorartikelen in een kolos. Dankzij Rysavy's kenmerkende overnames en sluwe zakelijk inzicht groeide Corporate Express uit tot een bedrijf met meer dan 27.000 werknemers en een jaaromzet van bijna 5 miljard dollar (omgerekend ruim 4 miljard euro). Daarmee was Corporate Express een grote speler in de sector.

Toen al was Rysavy zeer spiritueel. Zo legde hij aan glossy zakenbladen uit hoe hij in een afgelegen berghut zonder stromend water woonde, urenlang mediteerde en bevriend raakte met wilde beren. 

Potloden en toner verkopen was duidelijk nooit zijn droom. "Kijk, het is niet zo dat ik een diep geloof heb in kantoorproducten", vertelde hij in 1997 aan Businessweek. Anders dan toen is Rysavy nu erg op zichzelf en geeft hij al jaren geen interviews meer. Gaia's woordvoerder weigerde vragen te beantwoorden over zijn leven of overtuigingen.

In 1999 verkocht hij Corporate Express voor meer dan 1 miljard dollar en zo begon het volgende hoofdstuk in zijn leven. 

"Hij begon met niets, hij is fucking geniaal, dat moet je hem nageven", zegt een oud-werknemer. "Maar bedenk wel: er is niets normaals aan hem." 

Yoga en geheim nazi-onderzoek

Tijdens de Koude Oorlog bouwden Amerikaanse wetenschappers voort op onderzoek van nazigeleerden die antizwaartekrachttechnologie voor vliegende schotels wilden perfectioneren. Maar ze hielden de bevindingen geheim vanwege de mogelijk verwoestende effecten op de olie- en gasbedrijven.

Zo luidt tenminste de conclusie van Gaia's documentaireserie 'Deep Space', één van de meer dan 8.000 titels die de groeiende catalogus van alternatieve media van het bedrijf telt. 

Er is op yoga gericht materiaal zoals instructievideo's. Het thema 'Transformatie' omvat video's over spiritualiteit en geloof. 'Alternatieve genezing' telt een reeks films met diverse pseudowetenschappelijke beweringen, waaronder claims dat kanker te behandelen valt met alternatieve geneeswijzen en dat er een verband is tussen vaccins en autisme.

Aan het uiteinde van het spectrum vind je 'Seeking Truth', een kakelbonte verzameling samenzweringstheorieën en bizarre beweringen. Over geheime complotten, chemtrails en machtige elites. Zo is een hele sectie van de site, getiteld 'Cabal', gewijd aan het geheime marionettenspel van "schaduwregeringen" en "strategisch bedrog" en aan het onthullen daarvan.

De wijd uiteenlopende onderwerpen worden bijeengebracht door Gaia's missie om een "bewustzijnsevolutie" onder haar 697.000 leden te bewerkstelligen en het "mainstream verhaal" af te wijzen. En dat voor maar 12 dollar per maand! 

Gaia heeft een lange weg afgelegd vanaf de verkoop van yogamatjes. 

Vijf jaar geleden heette Gaia nog Gaiam, één van 's werelds topmerken op het gebied van yoga-lifestyle. Jirka Rysavy had het eind jaren 80 opgericht en populariseerde de Indiase praktijk in de VS. Hij bouwde een bedrijf op dat yoga-apparatuur, oefenvideo's en andere "bewuste" producten maakte.

Rond 2009 begon Gaiam met de ontwikkeling van een streamingdienst. Uiteindelijk werd besloten de yoga-activiteiten af te splitsen.

De yoga-divisie werd in 2016 voor 167 miljoen dollar aan Sequential Brands Group verkocht. En nog steeds is Gaiam één van de meest populaire yogamerken onder consumenten. Gaiams producten worden in tienduizenden winkels door de hele VS verkocht. 

Curriculum voor een religie

Wat Rysavy niet van de hand deed: het videostreaming-deel van de business. Dat ging verder onder de nieuwe naam Gaia.

Gaia bleef achter met een extreem goed gevulde bankrekening, een kleiner team, een scherpere focus en een CEO die barstte van de hernieuwde energie. Het was de voorbode van de cultuurverandering die Gaia te wachten stond.  

Gaia bleef yoga-content aan bieden, maar leunde meer en meer op complottheorieën en new age-materiaal. '"Hij concentreerde zich op een heel nauw verhaal", zegt een bron, "Het voelde als het curriculum voor een religie." 

Een woordvoerder van Gaia zegt dat haar content gaat over "mind, body en spirit" en een brede waaier aan individuen wil aanspreken.  De meerderheid van de kijkers zou geïnteresseerd zijn in yoga en "transformatie".

Gaia heeft, als vergaarbak voor zo'n breed scala aan alternatieve content, een krachtig platform gecreëerd om gebruikers dieper in haar schaduwwerelden te trekken. Ze komen misschien voor yogatips, maar vertrekken in de rotsvaste overtuiging dat Amerika vroeger bevolkt werd door reuzen en dat geheime informatie in hun bloedeigen DNA met muziek geactiveerd kan worden.

"Door Gaia raakte ik geïnteresseerd in complottheorieën", zegt een oud-werknemer. "Als je erin tuimelt, blijf je doorgaan omdat Gaia al die theorieën met elkaar verbindt."

Eind 2016 kregen medewerkers in eindejaarsgesprekken een document voorgeschoteld waarin hen werd meegedeeld dat Gaia vastbesloten was ongelovigen uit te roeien.

"Er is bij Gaia geen plaats voor personen die onze missie verwerpen of cynisch doen over onze doelen ... of onze inhoud", stond in de brief. Dat vervreemdde menig oudgediende onder het personeel die hadden getekend om yoga te verkopen – niet om buitenaardse dekmantels aan de man te brengen.

Voor de minder spirituele arbeiders die er tóch bij willen horen, bestaat er een surrealistisch soort conformiteit. "Mensen realiseren zich dat deze baan hun broodwinning is. Ze laten zichzelf zien, plaatsen kristallen op hun bureau, nemen deel aan de gesprekken en wonen alle bedrijfsevenementen bij. Sommigen beginnen sommige verhalen te geloven", zei een oud-werknemer. "Het is gewoon een façade, een masker."

Ook vandaag de dag is Gaia's personeelsbestand verdeeld langs dezelfde lijnen als de inhoud: sommigen laten zich inspireren door yoga, weer anderen volgen de transformatie en een subgroep omarmt de 'Seeking Truth'-filosofieën volledig.

Gaia's werknemers hebben echter ook te dealen met meer aardse bedrijfskwesties. Rysavy, die 81 procent van de bedrijfsaandelen bezit, houdt de besluitvorming strak in de hand, laat nauwelijks ruimte voor afwijkende meningen en is sterk financieel gedreven. Het is een houding die volgens sommige werknemers haaks staat op Gaia's utopische retoriek.

Waar complottheorieën en werkplekissues elkaar een handje geven

Te midden van glinsterende kristallen en dicht gebladerte heerst onder de meer paranoïde werknemers een zekere angst.

Onbewezen geruchten deden de ronde dat Rysavy zijn werknemers in de gaten hield. Sommigen speculeerden dat hij dit met verborgen microfoons deed, weer anderen meenden dat deze spionage een meer bovennatuurlijk karakter had: de CEO drong hun dromen binnen.

Acht voormalige werknemers zeiden dat collega's hen hadden toevertrouwd dat ze dachten dat Rysavy verschillende psychische technieken gebruikte om zich een weg te banen in hun gedachten, om hen afwisselend te bespioneren of te manipuleren.

Het is veelzeggend voor hoe bij Gaia zorgen over de bedrijfscultuur en het bovennatuurlijke geloof van het personeel samensmolten tot de perfecte vorm van desinformatie en angst op de werkvloer.

Het bedrijf kan zeer geheimzinnig opereren en deelt weinig informatie met het personeel en stafleden over de strategie, of waarom dingen gebeuren, zeggen verschillende bronnen. (Gaia betwist dit en zegt dat het "alles in het werk stelt om transparant en communicatief te zijn"). Mobiele telefoons zijn verboden tijdens vergaderingen en Rysavy lijkt niet gefotografeerd te willen worden.

De coronapandemie: goed voor zaken 

Nu de Covid-19-pandemie de wereld in zijn greep heeft, heeft Rysavy ervoor gezorgd dat de werknemers naar kantoor kunnen blijven komen. 

Gaia heeft spatschermen opgetrokken om de ruimten af te scheiden. Daarmee is het wettelijk toegestane aantal werknemers in het hoofdkantoor in de VS verhoogd. De status van "essentiële" mediaorganisatie voorkwam dat de kantoren in Colorado de deuren moesten sluiten. 

De omzet steeg in het derde kwartaal van 2020 met 28 procent naar 17,5 miljoen dollar (omgerekend 14,4 miljoen euro). Gaia boekte zelfs ruim 6 miljoen dollar winst door een toename van het aantal abonnees, hogere bezoekcijfers en hogere retentiecijfers. 

Analisten wijzen naar Gaia's ongewone en geheimzinnige videobibliotheek als een belangrijke troefkaart in een steeds competitiever markt voor video-streaming.

"Mensen willen inhoud en ze willen inhoud daar waar het gemakkelijk te consumeren is", zegt analist Eric Wold van B. Riley Securities. "Het belangrijkste als streamingdienst is dat je unieke content hebt." En reken maar dat ze die hebben bij Gaia.

Veel van Rysavy's oud-werknemers loven hem om zijn financiële intellect en vooruitziende blik.

"Een van de dingen die me aan Jirka fascineerde, is dat hij ongelooflijk intelligent is. Hij bezit het vermogen om vijf, acht jaar vooruit te kijken en te begrijpen hoe hij een puzzel in elkaar kan zetten", zegt een van hen. "Er zijn maar heel weinig mensen met wie ik ooit heb gewerkt, of die ik ooit heb gezien, die dat kunnen."

Gaia voorspelt dat er tegen 2024 wereldwijd meer dan een half miljard huishoudens zullen zijn die betalen voor videostreamingdiensten, dat meer dan 360 miljoen van hen geïnteresseerd zullen zijn in Gaia's content en dat het bedrijf 7 procent van die markt kan veroveren. Dat zijn 26 miljoen mogelijke leden die hun bewustzijn verruimd zien door Rysavy's unieke visie.

"Als ze een miljoen of enkele miljoenen kunnen halen, kunnen ze het buitengewoon goed doen", aldus analist Wold. "Een paar jaar groei van 20 tot 30 procent, op een niveau dat al winstgevend is, is zeer aantrekkelijk."

Nu het bewustzijn groeit dat verkeerde informatie gevaarlijk kan zijn,  hebben sommige ex-werknemers spijt van hun rol in het verspreiden van complottheorieën door hun werk bij Gaia. Ze verbazen zich erover hoe normaal het allemaal op dat moment leek.

"Als je een groep andere mensen ziet die iets promoten, en ze zijn professioneel, en ze zijn zo zeker van wat ze doen", zei een voormalige werknemer, "dan stel je het niet echt ter discussie."