,,Duitsers zien sinds het midden van de jaren negentig Frau Antje niet alleen als kaasmeisje maar ook als symbool van Nederland,” zegt Sophie Elpers. De wetenschappelijk medewerker van het Meertens Instituut in Amsterdam kan het weten. Elpers deed onderzoek naar de Nederlandse meid met het karakteristieke traditionele kapje, en schreef het boek Hollandser dan kaas, de geschiedenis van Frau Antje.
Het Duitse weekblad Der Spiegel voerde Frau Antje in 1994 op als het symbool van het verval van Nederland. Onder de kop Frau Antje in de overgang werd een weinig vleiend beeld geschetst van Nederland en de Nederlanders. Een verhaal over drugs, misdaad en slechte kwaliteit van Nederlandse producten werd geïllustreerd met de afbeelding van een verlepte heroïne spuitende Frau Antje die bier dronk tegen een decor van geknakte tulpen. De naam Frau Antje werd verbonden aan de relatie tussen Nederland en Duitsland, ofwel de confrontatie van de kaaskop en de mof. Het origineel van de afbeelding uit Der Spiegel is te zien in het Huis van de Duitse Geschiedenis in Bonn.
Opwinding
Het was niet de eerste keer dat Frau Antje voor opwinding zorgde. Het Nederlandse fotomodel Ellen Soeters was in de jaren zeventig Frau Antje en ze droeg niet langer het Volendammer kostuum toen ze in 1984 werd gefotografeerd door het mannenblad Playboy. Naast de naaktfoto’s stond wel de reclamefiguur van Frau Antje. Het Zuivelbureau, de bedenker en motor van Frau Antje, was bang dat Frau Antje haar positieve imago zou verliezen. Dat bleek niet het geval: 1984 werd weer een topjaar voor de export van Nederlandse kaas naar Duitsland.
Het hoeft natuurlijk niet alleen aan Frau Antje te liggen, maar sinds zij op het toneel verscheen is de export van Nederlandse kaas naar Duitsland vijf keer zo groot geworden. De tachtig miljoen Duitsers eten per jaar 200 miljoen Käse aus Holland, of wel even veel als de Nederlanders zelf, zegt Aad Vernooij van de Nederlandse Zuivel Organsatie, de opvolger van het Zuivelbureau.
Wetenschapper Sophie Elpers markeert het begin van het succesverhaal van Frau Antje in 1961. De actrice Kitty Jansen verscheen toen in televisiereclame, in die tijd een nieuw fenomeen, en leerde de Duitsers hoe ze met brood, ham, ananas en vooral Nederlandse kaas een tosti Hawai konden maken. Als geestelijk vader van Frau Antje geldt de inmiddels overleden Hans Willemse, die van 1960 tot 1989 directeur was van het Nederlands Zuivelbureau in Duitsland. Hij bedacht dat Frau Antje niet alleen moest figureren in tv-reclames, maar ook moest opduiken bij belangrijke evenementen. Daar lieten beroemdheden als de voetballer Franz Beckenbauer, maar ook de bondskanseliers Willy Brandt en Helmut Kohl zich graag op de foto zetten met een frisse Hollandse meid.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl