Duitse daken worden in duizelingwekkend tempo volgebouwd met zonnepanelen.
Zowel bij particulieren als bedrijven.
Voor het idee: in Nederland zijn gas-, kolen- en kerncentrales zijn samen met
windmolens, zonnepanelen en andere bronnen voor stroomopwekking goed voor
een totale opwekkingscapaciteit van naar
schatting 29.000 megawatt dit jaar. Duitsland komt alleen met zon op een
vergelijkbare capaciteit uit.
Afgelopen jaar kwam er voor 7.500
megawatt aan zonne-capaciteit bij in Duitsland. Dat was meer dan de
branchevereniging van stroomnetexploitanten in Duitsland had verwacht. Voor
2012 wordt gerekend op nog eens 4.500 megawatt aan nieuwe zonnepanelen,
waarmee de totale Duitse capaciteit aan zonnestroom naar
verwachting op ongeveer 28.000 megawatt uitkomt.
Duitse zon telt mee
De Duitse beslissing om, na het ongeval met de Japanse kerncentrale in
Fukushima, kernstroom uit te faseren krijgt verrassend snel gestalte.
Wind, zon, water en biomassa hadden afgelopen jaar samen een aandeel van 20
procent in de Duitse
stroommix, tegen 18 procent voor kernenergie. De grote sprong die
zonnestroom maakt, heeft hierbij een bijzondere invloed op stroomprijzen.
Van wind is bekend dat het onregelmatig waait, zowel overdag als 's nachts.
Het plaatsen van meer windmolens vergt daardoor grotere flexibiliteit bij de
inzet van andere energiebronnen.
De kenmerken van zonne-energie zijn anders: de zon schijnt overdag en levert
een meer constante hoeveelheid stroom gedurende het jaar.
Het feit dat er in Duitsland overdag steeds meer zonnestroom wordt verbruikt,
begint merkbare invloed te krijgen op groothandelsprijzen.
"Op de energiemarkt wordt gedurende het etmaal geschakeld tussen duurdere
en goedkopere vormen van stroomopwekking", geeft directeur Hans van
Dijken van energieadviseur Kyos aan. "Kolencentrales draaien vrijwel
altijd. Gascentrales, die hogere productiekosten hebben, worden traditioneel
ingezet tijdens de piekuren overdag. Sinds een jaar of twee zie je echter in
Duitsland dat gesubsidieerde zonnestroom bij de piekproductie gascentrales
begint te verdringen."
Zon verdringt aardgas
Omdat 'gratis' zonne-energie in Duitsland op de duurste momenten voorrang
krijgt boven gascentrales, is het prijsverschil tussen zogenoemde piekstroom
en basisstroom fors afgenomen in Duitsland. Dat wil zeggen: piekstroom is
goedkoper geworden.
Dit alles laat ook de Nederlandse markt niet onberoerd. Van de totale
energievraag van Nederland werd afgelopen jaar ongeveer 10 procent gedekt
door invoer uit Duitsland. De hoeveelheid geïmporteerde Duitse stroom was in
2011 bovendien drie keer zo hoog als de uitvoer van Nederlandse stroom naar
Duitsland, laat netbeheerder Tennet weten.
"Duitsland en Nederland maken beide deel uit van de Noordwest-Europese
stroommarkt", vult Van Dijken van Kyos aan. "Daardoor zie je de
daling van piekstroomprijzen in Duitsland ook terug op de Nederlandse
groothandelsmarkt. De lagere piekprijs in Duitsland komt via de import
Nederland in, en drukt ook hier gas weg."
Overcapaciteit Nederland
Naast de ontwikkelingen in Duitsland is voor de stroomprijzen van belang, dat
er op de Nederlandse markt een forse overcapaciteit is ontstaan bij de eigen
elektriciteitsopwekking.
Uit onderzoek van adviesbureau PwC en energiespecialist Kyos blijkt dat de
bouw van nieuwe gas- en kolencentrales tussen 2011 en 2014 zorgt voor circa
10.000 megawatt aan nieuwe stroomcapaciteit. Tot 2020 komt daar naar
verwachting nog eens 5.000 megawatt bij.
Van Dijken: "De komende tien jaar is er een enorme overcapaciteit aan de
productiekant in Nederland. Het loont momenteel niet om te investeren in
nieuwe elektriciteitscentrales. Stroomproducenten hebben een aantal magere
jaren voor de boeg en moeten harder concurreren. Voor consumenten is dit
juist gunstig."
Consumentenprijzen
Of de ruime beschikbaarheid van stroom ook leidt tot lagere
consumentenprijzen, is echter niet zeker. Van belang hierbij is onder meer
het effect van belastingen en milieuprikkels.
Net als bij benzine wordt een fors deel van de leveringsprijs van stroom voor
consumenten bepaald door belastingen, waarbij de energiebelasting en de btw
gekoppeld zijn aan de afname van stroom.
Bij een consumententarief van bijvoorbeeld 0,22 euro per kilowattuur, bestaat
circa 60 procent van de prijs uit energiebelasting en btw. Dit betekent dat
een daling van groothandelsprijs met 10 procent, maar voor 4 procent
doorwerkt op de consumentenprijs.
Leveringsplicht duurzame energie
Daarnaast spelen milieusubsidies een steeds grotere rol. Het kabinet wil
energieleveranciers vanaf 2015 verplicht
een bepaald aandeel groene stroom laten bijleveren. Hiermee moeten
Europese doelstellingen voor een aandeel van 35 procent 'duurzame' stroom in
2020 gerealiseerd worden.
Energieleveranciers kunnen duurzame stroom via certificaten inkopen. Maar wat
betekent dat voor consumenten?
"De prijs van een certificaat in de leveranciersverplichting zal bepaald
worden door de markt. De consumenten zullen de prijs van deze certificaten
doorberekend krijgen in de prijs van hun stroom", geeft de woordvoerder
van energieleverancier Eneco aan.
Eneco, dat zelf geen kolencentrales heeft, wijst erop dat er substantiële
prijsverschillen bestaan tussen de diverse duurzame opwekkingsvormen. "Een
ongewenst gevolg kan zijn dat producenten van goedkopere technieken
overwinsten behalen ten laste van de consument", aldus de woordvoerder.
Minister Verhagen van Economische zaken werkt aan maatregelen die hiermee
rekening moeten houden.
Het is dus afwachten hoe de verschilende trends op elkaar inwerken: de Duitse
zon die de dagprijs van stroom drukt, meer dan voldoende
elektriciteitscentrales in Nederland en vanaf 2015 een leveringsplicht voor
duurzame stroom, met potentieel een prijsopdrijvend effect voor consumenten.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl