Het parlement van Catalonië mag op 9 november aanstaande stemmen over een 9-puntenplan dat naar onafhankelijkheid van Spanje moet leiden. De wil is er, maar er zijn twee grote politiek-economische struikelblokken.
Sinds de regionale verkiezingen van 27 september hebben twee Catalaanse onafhankelijkheidspartijen samen een meerderheid van 72 zetels in het regionale parlement dat 135 zetels telt. Hoewel Junts pel Sí (Samen voor Ja) en Candidatura d’Unitat Popular (CUP) het inhoudelijk over veel dingen oneens zijn, hebben ze wel een gemeenschappelijke droom: een onafhankelijk Catalonië.
Afgelopen dinsdag stelden de twee partijen gezamenlijk een verklaring op om het proces richting onafhankelijkheid in gang te zetten. Ze hebben naar eigen zeggen een democratisch mandaat en willen hun 9-puntenplan op 9 november ter stemming voorleggen aan het regionale parlement.
De Spaanse premier Mariano Rajoy sprak onmiddellijk van een “provocatie” en wil alle politieke en juridische middelen inzetten om afscheiding van Catalonië te voorkomen. Die harde opstelling heeft ongetwijfeld ook te maken met de landelijke verkiezingen in Spanje die op 20 december worden gehouden.
Catalonië: bij de tien rijkste landen van Europa
Kijk je naar de economische kant van de zaak, dan blijkt uit een recente analye van econoom Eric Dor van de universiteit van Lille, dat Catalonië zich in beginsel prima zelf kan redden. Wat betreft de welvaart zou Catalonië het op negen na meest welvarende lande van Europa zijn, vóór landen als Frankrijk, Italië, het Verenigd Koninkrijk en Spanje-zonder-Catalonië.
(Bbp per hoofd op basis van koopkrachtpariteit; klik voor vergroting)
De economie van Catalonië is gediversifieerd: 17,4 procent van de toegevoegde waarde komt uit de industrie, ruim 25 procent uit handel in transport en bijna 8 procent uit wetenschappelijke en technische activiteiten.
(aandeel sectoren in regio's Spanje; klik voor vergroting)
Ook de werkgelegenheid is relatief hoog in Catalonië, vergeleken met andere regio's in Spanje.
(regionale werkgelegenheid Spanje; klik voor vergroting)
Struikelblokken: staatsschuld en buitenlandse handel
Toch zijn er volgens econoom Dor twee grote obstakels die de Catalaanse economie parten kunnen spelen: de afhankelijkheid van Spanje bij de handel en de verdeling van de staatsschuld.
Wat betreft de handel is Catalonië nauw verweven met de rest van Spanje, zo blijkt uit onderstaande grafiek (klik voor vergroting). Bijna 40 procent van de export gaat naar Spanje en bijna 25 procent van de import komt uit Spanje.
Bij een vechtscheiding die gepaard gaat met een afname van de onderlinge handel, kan de Catalaanse economie daar flink last van krijgen. Maar ook voor Spanje is dat geen pretje.
Voor het andere struikelblok geldt hetzelfde: hoe gaan Spanje en Catalonië om met de eventuele verdeling van de nationale staatsschuld? De huidige publieke schuld van de regio Catalonië bedraagt ongeveer 31 procent van het bruto binnenlands product. Maar dat verandert fors, als Catalonië een deel van de Spaanse staatsschuld moet overnemen.
Als Catalonië op basis van de bevolkingssleutel een deel van de Spaanse schuld toegewezen krijgt, stijgt de overheidsschuld van Catalonië naar 91 procent van de bruto binnenlands product, berekende econoom Dor. Als je een verdeling maakt op basis van de omvang van de economie van Catalonië, wordt dat nog meer: een schuldquote van 104,5 procent van het nationaal inkomen.
Catalaanse vechtscheiding kan kostbaar uitpakken
De heikele kwesties 'handel en schuld' maken meteen duidelijk dat een scheiding van Catalonië en Spanje die gepaard gaat met grote conflicten, wederzijds enorme schade kan veroorzaken.
Belangrijke troef voor de centrale regering in Madrid is dat die een beslissende stem heeft bij de vraag of Catalonië lid kan blijven van de Europese Unie, of dat een onafhankelijk Catalonië uit de EU valt en door een slepende aanvraagprocedure moet. Spanje kan in deze netelige juridische kwestie makkelijk dwarsliggen en steun zoeken bij andere landen die beducht zijn voor separatistische regio's.
Een fors risico is wel dat het afkappen van het EU-lidmaatschap van Catalonië een economische depressie kan uitlokken waar Spanje zelf ook veel last van zal hebben. Om de schade te beperken zouden de Catalanen dan nog wel een vrijhandelsverdag met de Europese Unie kunnen afsluiten, waarvoor een gekwalificeerde meerderheid voldoende is en waarbij een Spaans 'nee' in theorie kan worden omzeild.
Genoeg stof in elk geval voor een nieuwe Europese thriller.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl