- Bedrijven die producten in de EU leveren waarbij gebruik wordt gemaakt van onder meer cacao en palmolie, moeten vanaf 2025 aantonen dat ze niet bijdragen aan ontbossing.
- Dat wordt nog een hele opgave. Ondernemingen riskeren een boete van maximaal 4 procent van hun jaaromzet in de Europese Unie.
- Een Nederlandse startup zet blockchaintechnieken in om de productieketen van bedrijven inzichtelijk te maken.
- Lees ook: Grotere bedrijven moeten vanaf 2024 alle reizen van werknemers bijhouden om hun CO2-uitstoot te volgen – dat wordt een flinke uitdaging, aldus een hr-expert
De cijfers liegen er niet om. Tussen 1990 en 2020 werd wereldwijd een gebied van 420 miljoen hectare ontbost, aldus een rapport van de Verenigde Naties (VN). Dit komt neer op een oppervlakte groter dan de Europese Unie, die zelf verantwoordelijk is voor een tiende van deze ontbossing.
Hoe dat werkt: we importeren producten, zoals cacao en rubber, die op ontboste grond – vaak plantages – worden geproduceerd. Omdat Europa, maar ook andere werelddelen de vraag naar dit soort producten blijven stuwen, kappen producenten meer bos.
Zo creëren zij de ruimte om extra landbouwgrond te realiseren. Palmolie en soja blijken in het bijzonder grote boosdoeners te zijn: samen zijn ze goed voor twee derde van de mondiale ontbossing.
Bomen filteren CO2 uit de lucht. Om de klimaatdoelen van Parijs te halen, helpt het dus niet erg mee wanneer er massaal bossen gekapt worden. Ook bevordert bosrijk gebied de biodiversiteit, die momenteel mondiaal onder druk staat. De Europese Unie (EU) wil dan ook paal en perk stellen aan het importeren van producten die bijdragen aan ontbossing.
Anti-ontbossingswet voor palmolie en cacao
Door een eind juni in werking getreden verordening worden in de EU actieve bedrijven verplicht om aan te tonen dat hun producten niet afkomstig zijn uit ontboste streken. Dit geldt voor alle producten waarbij gebruik wordt gemaakt van palmolie, vee, koffie, cacao, soja, hout, houtskool rubber of stuwpapier.
Producenten krijgen tot 2025 de tijd om aan de wetgeving te voldoen. Bedrijven die dan nog geen openheid van zaken kunnen bieden, dreigen een boete tot 4 procent van hun jaaromzet in de EU te krijgen.
Het wordt voor vele concerns een uitdaging aan te tonen dat hun producten niet bijdragen aan ontbossing, denken ondernemers Luc van Roosmalen en Cornelis Homburg. Met hun startup FarmersDirect Coffee menen zij het antwoord op deze problemen in handen te hebben. In een blockchainsysteem, een openbaar digitaal logboek, noteren zij alle stappen in de aanvoerketen, geo-data incluis, zo leggen de heren uit vanachter een videoverbinding.
"Als de eerste partij in de keten 20 kilo koffie levert en de tweede partij dit accepteert, wordt dat afschrift vastgelegd in de blockchain", zegt Van Roosmalen. "Achteraf kun je dus niet vaststellen dat er een discrepantie is. Zowel boeren als logistieke partijen krijgen een rol in ons systeem. Je kunt in de blockchain precies zien wat er is verscheept en waar het vandaan komt."
De ondernemers bedachten hun systeem voor de koffiehandel. "We hebben marktonderzoek gedaan, waaruit bleek dat je vaak niet precies weet waar je koffie vandaan komt", zegt Homburg. "Er staat niets op de verpakking."
Met de aanstaande regelgeving zien de ondernemers kansen om hun diensten aan meer marktpartijen aan te bieden. Homburg vindt het goed dat detailhandelaren straks voor een breed scala aan producten moeten aantonen dat er geen ontbossing mee gemoeid is. "Het wordt tijd dat de retailer zelf zijn verantwoordelijkheid neemt."
Lidstaten van de Europese Unie zullen 9 procent van alle handelaren in landen met een hoog risico op ontbossing controleren, tegen 1 procent van de handelaren in gebieden met een laag risico en 3 procent van de handelaren in gebieden met een middelgroot risico.
Ook zal 9 procent van de goederen uit landen met een hoog risico op ontbossing door de controle moeten. Hierbij wil de EU onder meer technieken voor DNA-analyse inzetten.
FarmersDirect Coffee wil bedrijven zelf ook helpen bij zo'n risicoanalyse, door onder meer met satellieten te controleren hoe vaak in productiegebieden ontbossing plaatsvindt. "Door zoveel mogelijk data te analyseren, kunnen we een risicoprofiel opstellen voor ondernemers", zegt Van Roosmalen. "Als uit die risicoanalyse blijkt dat een gebied het vaak niet te nauw neemt met ontbossing, kun je je risico naar beneden krijgen door vaker controles uit te voeren."
Ontbossing stoppen: 'Kwartje begint te vallen' bij bedrijven
De ondernemers praten momenteel met grote detailhandelsbedrijven en voedingsbedrijven in Nederland, Canada, Duitsland en Scandinavië, waarvan sommigen binnen de EU leveren. Hoewel Homburg stelt dat "het kwartje begint te vallen" bij bedrijven, lijken nog lang niet alle marktpartijen bezig met de aanstaande wet.
Van Roosmalen: "In Duitsland wil iedereen dit tot op de letter nauwkeurig uitvoeren, maar in Nederland heerst meer een laisser-faire-houding, merken we. Voor uitzonderingen lijkt Europa echter niet open te staan, heb ik het idee op basis van de eerste reacties binnen de EU. Als een klein deel van een lading van producten niet voldoet aan de regelgeving, moet alles eruit."
Niet alleen de omvangrijke boete is een schrikbeeld voor het bedrijfsleven, denkt Van Roosmalen. Ook geldt het risico van "naming and shaming". "Je krijgt een gigantisch probleem, omdat je naam in een slecht daglicht komt te staan. Inkopers zullen twee keer nadenken voordat ze zaken met je doen."
Achttien maanden om aan de regelgeving te voldoen lijkt een lange tijd, maar schijn bedriegt, stelt Homburg. "Eigenlijk moet je over zeven tot acht maanden je zaken al op orde hebben, omdat retailers hun producten vaak al zes tot negen maanden van tevoren inkopen."
