Precies 70 jaar geleden creëerde Rudolf Dassler het sportmerk Puma. Slechts een jaar later richtte zijn jongere broer Adolf concurrent Adidas op.
De twee internationale topmerken zijn ontstaan uit een familieruzie.
Oorspronkelijk werkten beide broers samen aan sportschoenen die twee strepen als handelsmerk hadden. De Dasslers stichtten in 1919 hun sportschoenenfabriek Geda, de afkorting van Gebrüder Dassler. Deze firma leidden ze, los van een een korte onderbreking tijdens de Tweede Wereldoorlog, tot 1948.
In dat jaar eindigde de geschiedenis van Geda abrupt. Ruzie tussen beide broers. En tot op de dag van vandaag breken historici zich het hoofd over het waarom van de broedertwist – en in het verlengde daarvan het ontstaan van beide merken.
De rivaliteit tussen beide broers zou niet alleen bepalend zijn voor sportindustrie, maar ook een stempel drukken op Herzogenaurach, het 24.000 inwoners tellende stadje waar beide bedrijven gevestigd zijn.
Business Insider Deutschland nam een kijkje in Herzogenaurach. De fotoserie hieronder laat zien hoe de twee merken ook vandaag de dag het stadsbeeld domineren... en hoe de inwoners verdeeld zijn tussen de 'clans' van Puma en Adidas.
Het verhaal van Puma en Adidas begint in dit huis. De oprichters van Geda, de broers Rudolf en Adolf Dassler, werken vanaf 1919 samen aan hun eerste paar sportschoenen.
De broers Rudolf en Adolf ('Adi') Dassler naaiden hun eerste sneakers in de wasruimte van hun ouderlijk huis in Herzogenaurach. In 1927 was Sportfabrik Gebrüder Dassler, afgekort Geda, uitgegroeid tot twaalf werknemers en zocht het bedrijf een ander pand.
De grote doorbraak voor Geda kwam op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. De Duitse sporters sleepten zeven keer goud, vijf keer zilver en vijf keer brons binnen. Op hun sportschoenen.
"Het bedrijf zou waarschijnlijk door het dak zijn gegaan, maar de oorlog voorkwam dat", zegt historicus Manfred Welker tegenover Business Insider.
Na de Tweede Wereldoorlog krijgen Rudolf en Adi ruzie. De joint venture Geda sneuvelt en er ontstaan twee bedrijven: Adidas en Puma.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de schoenenfabriek van de Dasslers omgebouwd tot een wapenfabriek. Rudolf werd als directeur aangesteld, Adi mocht thuis blijven.
Na de oorlog moest Rudolf een gevangenisstraf van een jaar uitzitten. De schoenenproductie werd hervat, tot de broers in 1948 knallende ruzie kregen.
Tot op de dag van vandaag kent niemand de oorzaak van de ruzie, zelfs hun kinderen en kleinkinderen niet. Toch zijn er verschillende theorieën. Een daarvan is dat Adi zijn broer bij de Amerikaanse bezetter zwart maakte om hem op een zijspoor te rangeren; een andere theorie stelt dat Adi jaloers was op zijn broer, die bekend stond als rokkenjager en iets met Adi's vrouw heeft gehad.
Het geschil van de gebroeders Dassler breidt zich ook uit naar hun arbeiders - en vervolgens naar de hele stad Herzogenaurach.
Bijna niemand in Herzogenaurach ontsnapte aan de familieruzies. "In die tijd had bijna elke familie iemand in dienst bij één van de twee bedrijven", zegt historicus Welker.
Het geschil verdeelt Herzogenaurach in twee kampen, met de rivier de Aurach als scheiding. Adidas aan de ene kant, Puma aan de andere (rode markeringen).
De machtsstrijd breidt zich uiteraard ook uit tot het voetbalveld: er is jarenlang een Adidas-club en een Puma-club. De truien van 1 FC Herzogenaurach worden nog steeds gesponsord door Puma, terwijl Adidas zich heeft verbonden met ASV Herzogenaurach.
Elk bedrijf had zijn eigen sportclub. De 1e FC Herzogenaurach was van Puma, bij rivaal ASV Herzogenaurach voetbalden voornamelijk medewerkers van Adidas.
Tot op de dag van vandaag zijn er Puma- en Adidas-families.
In het dorp wordt gezegd dat de familieruzies zo ver gingen, dat de families Puma en Adidas aparte bakkerijen bezochten en hun eigen slagerij en cafés hadden.
Met de dood van de broers eind jaren 70 nam de spanning wat af. Volgens Michael Dassler van de Puma-tak werd de naam Adidas thuis nooit uitgesproken.
De merklogo's zijn overal in het stadsbeeld te vinden, zelfs op putdeksels.
Ook vandaag de dag nog verdeelt de dresscode de stad in twee kampen.
Als je vandaag de dag door Herzogenaurach loopt, valt vooral de merkdichtheid op. Bijna elke inwoner, jong of oud, draagt spullen van Puma of Adidas. "Wanneer iemand de deur binnenkomt, kijk je automatisch naar de schoenen," zegt burgemeester Hacker. Dat was een oude gewoonte van zijn generatie. Herzogenaurach heet daarom ook wel 'De stad van de neerwaartse blikken'.
Alleen de burgemeester draagt altijd beide merken - om diplomatieke redenen.
De officieuze dresscode in de stad stelt burgemeester Hacker voor diplomatieke uitdagingen. Hij komt eigenlijk uit een Puma-familie, maar bij gelegenheden draagt hij beide merken om een neutrale indruk te wekken. Dit gaat zelfs zo ver, dat hij ooit tijdens een vriendschappelijke wedstrijd twee verschillende voetbalschoenen droeg: Puma links en Adidas rechts.
De rivaliteit voedt de concurrentie: Adidas en Puma worden wereldmerken.
"Natuurlijk stimuleerden de twee broers elkaar om zo hard mogelijk te werken. De onderlinge concurrentie om sneller, beter en groter te zijn, gaf beide bedrijven een enorme impuls", zegt historicus Manfred Welker.
Na de dood van Rudolf in 1974 en Adi in 1978 namen hun zoons het roer over. Sinds de jaren negentig zijn beide Dassler-bedrijven naamloze vennootschappen en geen familiebedrijven meer.
Het hoofdkantoor van Adidas telt vandaag de dag bijna 5.700 medewerkers uit 100 landen. Het bedrijf heeft een beurswaarde van ongeveer 44 miljard euro en is daarmee de nummer twee in de industrie achter Nike.
Puma's hoofdkantoor bevindt zich nog steeds in Herzogenaurach, op slechts tien minuten lopen van dat van Adidas. Hier werken ongeveer 1.300 medewerkers, het bedrijf heeft een beurswaarde van ongeveer zes miljard euro.
Dankzij de opkomst van Puma en Adidas als mondiale bedrijven is Herzogenaurach internationaler geworden.
Sinds de oprichting van Puma en Adidas in 1948/49 is de bevolking van Herzogenaurach meer dan verdrievoudigd van bijna 7.000 naar 24.500 inwoners. Het succes van de twee bedrijven heeft welvaart gebracht, niet in de laatste plaats door de belastinginkomsten.
In 2017 toucheerde de stad in totaal 56 miljoen euro aan belastingen. Voor een kleine stad is dit bovengemiddeld veel. Naast Puma en Adidas heeft de stad dit ook te danken aan de miljardenomzet van het bedrijf Schaeffler.
Tussen de hoofdkantoren van Puma en Adidas komt een nieuwe wijk. Werknemers van bedrijven die ooit elkaars vijanden waren, worden nu buren.
Naarmate de bedrijven groeien, wordt de woonruimte in de stad schaarser. Daarom wordt in het noordoosten van de stad het nieuwe ontwikkelingsgebied Herzo-Base gebouwd, waar in de toekomst 2.000 mensen kunnen wonen.
De stad profiteert enorm van de rivaliteit tussen beide bedrijven. Beide sponsoren bijvoorbeeld het openbaar vervoer. Met de reclame-inkomsten promoot de stad lokale sportclubs.
Puma heeft een atletiekbaan langs de Aurach aangelegd, die ook door de bewoners gebruikt kan worden. Het bedrijf is ook de hoofdsponsor van het jaarlijkse culturele festival.
Adidas en Puma bepalen het stadsbeeld. Beide hebben hun eigen rotondes. Er is ook een Puma Way, Adi-Dassler Square en Adidas Mountain.
In 2009 begraven de twee bedrijven de strijdbijl officieel met een vriendschappelijke voetbalwedstrijd. De rivaliteit blijft echter tot op de dag van vandaag bestaan.
Na tientallen jaren van conflict sloten de twee bedrijven in 2009 een symbolische vrede met een vriendschappelijke voetbalwedstrijd. Die vond plaats op de Internationale Dag van de Vrede en was het eerste gezamenlijke initiatief van de twee bedrijven sinds 1948.
Er werd met gemengde teams gespeeld, ook de CEO's Herbert Hainer (Adidas) en Jochen Zeitz (Puma) deden mee aan het evenement.
