Sinds China vijf jaar geleden zijn plannen voor een Nieuwe Zijderoute bekendmaakte, heeft het land miljarden euro’s gepompt in Azië, Afrika en Oost-Europa.
Het grote plan is de bouw van een infrastructureel netwerk dat over het Euraziatische continent loopt. Een soort Marco Polo 2.0.
De Chinese investeringen maken een groot aantal infrastructurele projecten mogelijk en worden elders met gemengde gevoelens bekeken. Wegen en vaarroutes die met Chinese geld worden aangelegd, duiden immers ook op de groeiende invloed van China in de wereld.
Maar China lijkt nu op de rem te trappen met de investeringen. Dat kan een teken zijn dat de Chinezen zich zelf zorgen maken over de omvang van hun activiteiten.
Het ontbreekt de Chinese overheid aan een totaaloverzicht van een reeks aan infrastructurele investeringen. Bronnen dicht bij Chinese beleidsmakers hebben The New York Times in juni verteld dat Beijing is begonnen aan een grondige inspectie. Doel is het aantal deals in kaart te brengen en te onderzoeken met wie ze zijn gemaakt en tegen welke voorwaarden.
Volgens officiële Chinese cijfers is in de eerste vijf maanden van dit jaar zo'n omgerekend 31 miljard euro geïnvesteerd in de Nieuwe Zijderoute; 6 procent minder dan in dezelfde periode vorig jaar.
De eerste vijf maanden van 2017 toonden op hun beurt een daling ten opzichte van 2016. Chinese bedrijven ronden momenteel ongeveer evenveel projecten af als dat ze nieuwe beginnen. Dit duidt erop dat de werkzaamheden een meer gebruikelijk ritme beginnen aan te nemen.
Volgens Jonathan Hillman van het Center for International and Strategic Studies in Washington zijn concrete cijfers moeilijk te geven. De daling van het aantal nieuwe investeringen kan ingegeven worden door verschillende factoren, zowel binnenlandse als buitenlandse.
Risico van hoge schulden
Het afnemende investeringstempo kan er bijvoorbeeld op wijzen dat "het laaghangende fruit al is geplukt", aldus Hillman, die bij het CISS verantwoordelijk is voor het Reconnecting Asia Project. De resterende projecten kunnen meer risico met zich meebrengen. Daarnaast kan er ook sprake zijn van "zorgen bij potentiële ontvangers van Chinese leningen", zegt Hillman.
"De ervaringen van Sri Lanka vormen wat dat betreft een waarschuwing", legt Hillman uit. Hij verwijst naar een vastgoeddeal in Sri Lanka waarvoor Chinees geld werd geleend en waarbij de Sri Lankaanse overheid in de problemen kwam bij de terugbetaling.
Sri Lanka zag zich vervolgens genoodzaakt om de Chinezen een leasecontract van 99 jaar aan te bieden, waarmee China de controle kreeg over de strategisch waardevolle haven van Hambantota.
"In Maleisië, de Malediven, Pakistan en andere landen beginnen oppositiepartijen hun zorgen uit te spreken over de Chinese leningen. EU-leiders laten ook meer van zich horen", aldus Hillman.
IMF-topvrouw Christine Lagarde heeft China en zijn buitenlandse partners al gewaarschuwd voor de gevaren van oplopende schulden. De Amerikaanse minister van Marine Richard Spencer heeft de Chinese leningen al beschreven als "gemilitariseerd kapitaal".
Landen die deals met China aangaan, zijn over het algemeen kwetsbaarder voor schuldrisico's, claimt Hillman. Leningen worden vaak afgesloten in voor de ontvangende landen vreemde valuta, zoals de Amerikaanse dollar en de Chinese yuan.
"Wanneer de historisch lage rentes stijgen, kunnen leners klem komen te zitten tussen stijgende betalingsverplichtingen en een strenge schuldeiser", zegt Hillman.
Gevaar voor de Chinese economie
China heeft in veel gevallen langetermijnleningen verstrekt aan landen met flinke grondstofvoorraden. Die kunnen gebruikt worden om de leningen mee af te betalen. Deze opzet heeft ertoe geleid dat critici spreken van "debt-trap diplomacy".
Maar Beijing en zijn partners zijn vermoedelijk "wederzijds kwetsbaar", gaf directeur Herve Lemahieu van het Asian Power and Diplomacy Program in Australië afgelopen mei aan.
"De landen die profiteren van de Chinese financiering, kunnen problemen krijgen met hun betalingsverplichtingen. Dat zou China in een riskante economische positie brengen", aldus Lemahieu.
Sommigen zien de leningen als instrumenten om invloed mee uit te oefenen, zei Lemahieu toe. "Dat kan zijn, maar het kan ook zo uitpakken dat kleinere landen niet aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen. Een dergelijk scenario is schadelijk voor de Chinese economie."
