Een coup willen het Zimbabwaanse leger het niet noemen, ook al namen ze in de nacht van dinsdag op woensdag de controle over de staatstelevisie over.

Maar het heeft er alle schijn van dat Robert Mugabe na 37 jaar niet meer aan de macht is in het Afrikaanse land. Hij is onder huisarrest geplaatst en mag zijn woning niet verlaten, bevestigde de 93-jarige Zimbabwaanse president aan zijn Zuid-Afrikaanse collega Jacob Zuma.

Mugabe regeert zijn land al sinds 1980. In eerste instantie voerde hij een gematigd bewind, maar later greep hij met harde hand in. Geen prijs, inclusief bloedvergieten, was hem te hoog om zijn macht te behouden. Hij won vele verkiezingen, maar die leken zelden vrij van fraude en intimidatie.

Na veel recente onrust in het land en een nachtelijke militaire interventie is de president niet meer gezien. Het leger laat weten dat Mugabe en zijn gezin veilig zijn.

Ontslag van vicepresident Mnangagwa

De spanning liep de afgelopen weken hoog op binnen ZANU-PF, dat twee derde van de parlementszetels in handen heeft. Mugabe ontsloeg begin november de bij de strijdkrachten populaire vicepresident Emmerson Mnangagwa (75), die eerder werd gezien als één van de favorieten om de hoogbejaarde Mugabe op te volgen.

Door zijn vertrek leek presidentsvrouw Grace Mugabe de beste kaarten te hebben om op termijn president te worden.

Vicepresident Mnangagwa moest opstappen nadat zijn loyaliteit in twijfel was getrokken. Ook zijn politieke bondgenoten werden aangepakt, volgens analisten om potentiële tegenstanders van Grace te neutraliseren. Dat viel slecht bij het leger, dat dreigde in te grijpen als de zuiveringen niet zouden stoppen.

De 52-jarige Grace ligt goed bij de machtige jongerenbeweging van de partij, maar is minder populair onder veteranen van de Zimbabwaanse onafhankelijkheidsoorlog. Grace Mugabe heeft geen verleden in de strijd tegen het blanke minderheidsbewind die werd gevoerd van 1964 tot 1979.

Beschuldigd van mishandeling

De vrouw van Mugabe staat vooral bekend om haar kooplust en opvliegendheid. In augustus werd ze nog beschuldigd van mishandeling in Johannesburg.

Het twintigjarige model Gabriella Engels vertelde in Zuid-Afrikaanse media dat ze op bezoek was bij de zoons van Mugabe, Robert jr. en Chatunga, in een hotel in de chique wijk Sandton toen Grace haar plotseling aanviel. Ze liep daardoor een hoofdwond op en besloot aangifte te doen.

Grace vergezelde haar man, die een top in Zuid-Afrika bijwoonde. De regering van het land verschafte haar diplomatieke onschendbaarheid om de goede relatie met Zimbabwe te behouden.

Hoofd van de vrouwenafdeling

Grace leerde Mugabe kennen als typiste in het regeringscentrum. Ze kregen een verhouding toen ze beiden nog getrouwd waren, Mugabe met zijn destijds doodzieke vrouw Sally Hayfron (1931-1992). Ze trouwden uiteindelijk in 1996 en hebben drie kinderen.

De ambitieuze Grace kreeg in 2014 op raadselachtige wijze een doctoraat van de Universiteit van Zimbabwe en een topfunctie binnen de regeringspartij ZANU-PF. Ze werd hoofd van de vrouwenafdeling, waardoor ze ook zitting nam in het machtige politbureau van de partij.

In 2014 zat zij volgens waarnemers ook achter het ontslag van toenmalig vicepresident Joice Mujuru. Die werd plotseling door Mugabe vervangen door zijn loyale aanhanger Emmerson Mnangagwa.

Poging tot gifmoord

Grace betoogde de afgelopen jaren dat haar man nog heel erg lang kon regeren en desnoods als lijk zou worden herverkozen. Maar met een 93-jarig slaperig staatshoofd aan haar zijde, leek de opvolgingskwestie toch acuut te zijn.

Dit jaar begon ze daarom te roepen om het ontslag van Mnangagwa, die naar eigen zeggen ook een poging tot gifmoord overleefde. Eerder deze maand zette het echtpaar vicepresident Mnangagwa aan de kant. Grace zou hem in december opvolgen.

Maar het is een 'brug te ver' gebleken voor de in Zuid-Afrika geboren vrouw die in het kielzog van haar man politiek bedreef en met overheidsgeld smeet. Haar winkelwoede en voorkeur voor luxe artikelen bezorgden haar bijnamen als The First Shopper, Gucci Grace en DisGrace.

Twee paleizen in Harare

Grace liet bijvoorbeeld twee paleizen in Harare neerzetten. Haar geld zou ze onder meer hebben gemachtigd door diamantwinning in het oosten van het land en forse grepen in de staatskas.

Financieel lijkt ze echter niet uitgeschakeld. Het echtpaar Mugabe heeft behalve in Zimbabwe ook onroerend goed en ondernemingen in Zuid-Afrika, Maleisië en Hongkong waar naar verluidt hun dochter Bona woont.

De afgezette vicepresident Mnangagwa is nu de meest waarschijnlijke kandidaat om Mugabe op te volgen als leider van het land. Maar ook hij is met zijn 75 jaar niet bepaald meer de jongste.