Als Mark Zuckerberg in hoodie en spijkerbroek voor een zaal met bankiers en beleggers staat, heet dat authentiek en stoutmoedig. Als jij in je zaterdagochtendkloffie op een sollicitatiegesprek verschijnt, word je schaterlachend de deur gewezen.

Waarom kunnen topmannen als Mark Zuckerberg en Steve Jobs, het zich permitteren om ongedwongen gekleed te gaan, terwijl iedere andere werknemer wordt geacht strak in pak te lopen? Silvia Bellezza en Francesca Gino van de Harvard Business School deden er onderzoek naar, en delen hun bevindingen op Footnote.

In sportkleding naar modezaak

Ze onderzochten onder welke omstandigheden non-conformistisch kleedgedrag juist je status verhoogt, in plaats van dat je sociaal wordt buitengesloten.

We doen op de werkvloer en in het sociale leven ons uiterste best om te leren “hoe het hoort”, en ons daarnaar te gedragen. Daarmee willen we sociaal aanzien verwerven en door de groep geaccepteerd worden, en voorkomen dat er afkeurend op ons wordt gereageerd of dat we belachelijk worden gemaakt. Maar mensen die al veel status hebben, zoals Zuckerberg, kunnen het zich veroorloven om van de norm af te wijken.

Norm overtreden kan statusverhogend zijn

Gino en Bellezza namen een aantal sociale situaties en keken hoe mensen reageerden op non-conformistisch gedrag. Gino zelf verzorgde een Harvard-college op rode sportschoenen (heel ongewoon), ze lieten iemand in sportkleding een dure kledingzaak in Milaan binnenstappen, en ze bekeken de reacties toen één van de gasten van een countryclub met een rood, in plaats van met het voorgeschreven zwarte strikje aan het diner verscheen.

De onderzoekers concluderen dat in sommige situaties het juist statusverhogend kan werken om de norm te overtreden. Als je iets riskants aantrekt, heb je kennelijk status zat. Je hoeft je status niet uit te stralen door dure kleding, horloges, en sierraden, redeneren toeschouwers.

Op gemak in omgeving

Maar dan moeten die toeschouwers het wel zo herkennen, tekenen de onderzoekers aan. Als toeschouwers op hun gemak zijn in de chique omgeving, en het zelf leuk vinden om af en toe iets geks te doen, dan zullen ze non-conformistisch gedrag positiever waarderen.

De verkopers in de Milanese modezaak bijvoorbeeld, schatten de kans dat een klant iets duurs zou kopen of een beroemdheid zou zijn hoger in als die in een trainingsbroek liep, in plaats van in een elegante jurk. Maar willekeurige voorbijgangers, die minder bekend waren met de ambiance van de dure winkel, schatten de sociale status van de slecht geklede klant juist lager in.

Bewust lak hebben

Ten tweede moet het duidelijk zijn dat je de sociale norm bewust overtreedt. In trainingspak binnenstappen bij Armani is uitdagend - bij Zeeman niet heel uitzonderlijk.

Toeschouwers moeten het idee hebben dat de non-conformist dondersgoed weet wat de norm is, daar ook makkelijk aan kan voldoen, maar opzettelijk besluit dat niet te doen. Als de toeschouwer de indruk krijgt dat iemand in een hoodie loopt omdat hij simpelweg geen geld heeft voor een net pak, laat dat geen goede indruk achter.

Verborgen gekkigheid

Ten slotte zijn toeschouwers die zelfstandigheid hoog aanslaan, eerder geneigd om een hoge status te verbinden aan non-conformistisch gedrag. Wie zelf een opvallend paar schoenen in de kast heeft staan, zal het eerder cool vinden dat iemand voor rode sneakers kiest in plaats van voor zwart lederen schoenen.

Dus, allemaal een hoodie aan naar die bedrijfspresentatie? Denk goed na over bij wie je een goede indruk wil wekken, adviseren de onderzoekers. Het kan veiliger zijn om je aan de sociale normen te houden, maar af en toe uit de band springen kán verrassende voordelen hebben.