Voor werkgevers blijken financiële overwegingen juist nauwelijks een rol te spelen bij het inhuren van zelfstandigen, aldus een nieuwe notitie van het Sociaal Cultureel Planbureau. Of toch wel?
In Nederland zijn er dit jaar zo’n 800 duizend zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Dit aantal neemt al jaren gestaag toe en loopt naar verwachting op naar 1 miljoen in 2020 als er niks gebeurt.
Het grote aantal zzp’ers is het kabinet een doorn in het oog. Door fiscale voordelen betaalt een grote groep zelfstandigen nauwelijks belasting en dat kost de overheid jaarlijks miljarden aan inkomsten. Bovendien doen de zzp’ers wel een beroep op een deel van de sociale zekerheid, hoewel ze daar niet of nauwelijks aan bijdragen.
Een ambtelijke werkgroep onderzoekt daarom de positie van zzp’ers op de arbeidsmarkt en presenteert uiterlijk op 1 december de eerste voorstellen. De werkgroep heeft verschillende instanties verzocht om deel te nemen aan het onderzoek.
Vorige week was het de beurt aan het Centraal Planbureau (CPB) om zijn bevindingen te presenteren. In hun notitie over zzp'ers (pdf) schrijft het CPB dat werknemers er vaker voor kiezen om zzp'er te worden omdat ze dan minder belasting hoeven te betalen. De fiscale voordelen hebben volgens het CPB een "aanzuigende werking op de zzp-status".
Waarom werkgevers zzp'ers inhuren
Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) gaat deze week in een notitie (pdf) dieper in op de motieven van werkgevers om zzp'ers in te zetten.
Dat gebeurt overigens maar op relatief kleine schaal. Het SCP ondervroeg in 2011 werkgevers met minstens vijf werknemers of ze in de maand voorafgaand aan de enquête zzp'ers hadden ingehuurd. Zelfstandigen bleken minder te zijn ingezet dan uitzendkrachten of personeel met een tijdelijk contract zonder uitzicht op een vast dienstverband.
Zzp'ers vormen slechts 2 procent van het totale 'personeelsbestand' van de ondervraagde werkgevers. Dat is een stuk lager dan het aantal zelfstandigen op de arbeidsmarkt, dat rond de 10 procent bedraagt. "Veel zzp’ers worden dus niet als extra arbeidskracht ingehuurd. Zij produceren goederen, leveren diensten aan particulieren of onderling, aan andere zzp'ers", schrijft het SCP.
Overigens geeft het planbureau aan dat het cijfer mogelijk aan de lage kant is, omdat werkgevers zelfstandigen niet altijd zien als ingehuurde arbeidskrachten, omdat ze niet op de werkvloer aanwezig zijn maar vanaf hun eigen werkplek klussen doen.
Opvallend is de hoofdreden die werkgevers noemen om zzp'ers in te huren. Je zou verwachten dat financiële motieven een grote rol spelen, omdat zelfstandigen een stuk goedkoper zijn dan werknemers in loondienst. Zie ook de discussie rondom schijnzelfstandigheid, een kwestie die staatssecretaris Wiebes van Financiën aan wil pakken door een alternatief voor de VAR in te stellen.
Maar dit komt juist niet naar voren uit het SCP-onderzoek. Veertig procent van de werkgevers zegt tijdelijk behoefte te hebben aan specialistische kennis en daarom bij zzp'ers uit te komen. Nog eens 22 procent geeft aan zelfstandigen in te huren om tijdelijke pieken in de hoeveelheid werk op te vangen.
Slechts 1 tot 2 procent de werkgevers noemt financiële overwegingen als hoofdreden, en voor 0,5 procent is ontslagrecht het belangrijkste argument (niet in tabel).
In een jaarlijks onderzoek van het UWV naar de vacaturemarkt (pdf), waarbij werkgevers meer dan één antwoord mochten geven op de vraag waarom ze zzp'ers inhuren, worden financiële argumenten vaker genoemd. Maar ook dan geeft maar 8 procent 'goedkoper' aan als reden, en 11 procent 'geen arbeidsrechtelijke risico's'.
Financiële redenen toch doorslaggevend
Uit de enquêtes doemt het beeld op dat er vanuit het oogpunt van de werkgever inhoudelijk weinig verschil bestaat tussen de zzp'er en de flexwerker. Beide worden voornamelijk om dezelfde redenen ingezet, namelijk voor tijdelijke projecten en om pieken in het gewone werk op te vangen.
En dan spelen financiële redenen toch een doorslaggevende rol om voor de zzp'er of flexwerker te kiezen, concludeert het SCP. "Als zzp'ers hun ziektekosten en pensioenuitgaven meer zouden doorberekenen aan opdrachtgevers dan nu, en daardoor duurder worden, schuiven werkgevers mogelijk naar een andere flexvorm, met als gevolg een afnemende markt voor zzp'ers", aldus het SCP. "Dit impliceert dat veel zzp’ers een druk zullen ondervinden om ‘onder de prijs’ te leveren."
Andersom geldt dit argument natuurlijk ook. Als het voor werkgevers goedkoper wordt om (tijdelijk) personeel in dienst te nemen, zullen ze minder vaker een beroep doen op zelfstandigen.
Hierin schuilt wellicht de oplossing voor het kabinet om het aantal zzp'ers in te dammen, zoals Z24's Thijs Peters al betoogde. De overheid zou het zzp-schap niet moeten ontmoedigen, maar het voor werkgevers aantrekkelijker moeten maken om werknemers in dienst te nemen.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl
