“Stem jíj niet op de eerste vrouw op de kieslijst?!”, vraagt een collega enigszins verbolgen, terwijl hij even stopt met het in stukjes breken van een reep chocolade met karamel en zeezout.
Het is een vrijdagmiddag in december als Business Insider vergadert over de Tweede Kamerverkiezingen.
Om mij heen zitten vijf mannelijke collega’s van verschillende pluimage die allemaal op de eerste vrouw op de kieslijst stemmen. En ik, de randstedelijke millennial vóór gelijkheid, weet nog niet of ik dat ga doen.
“Zou het niet moeten draaien om wie bekwamer is, in plaats van sekse? Zitten de vrouwelijke politici wel te wachten op een voorkeursbehandeling? Zorg je dan niet juist voor ongelijkheid, terwijl je gelijkheid wil?”, vraag ik me hardop af.
Ik besluit raad te vragen bij de vrouwen zélf – Kathalijne Buitenweg (GroenLinks), Stientje van Veldhoven (D66), Carola Schouten (ChristenUnie) en Marianne Thieme (Partij voor de Dieren) – of ik mee moet gaan in de Hollandse traditie van het ‘stemmen op de eerste vrouw’.
Vrouwen voortrekken
Stientje van Veldhoven hoort het regelmatig, mensen die zeggen op haar te stemmen, want: ze zit in de top van D66 en is een vrouw. “Ik zie het niet zozeer als een stem op de eerste vrouw, maar meer als een stem op meer vrouwen in de politiek.”
Hoe komt het toch dat de één fel voorstander is van stemmen op de eerste vrouw, terwijl de ander het pertinent ‘onzin’ vindt? “Ik denk dat veel mensen bij het idee van positieve discriminatie denken aan vrouwen ‘voor willen trekken’. Dat klopt dus al niet, dat is juist het geval bij mannen”, zegt Kathalijne Buitenweg van GroenLinks.
Volgens Buitenweg worden juist de mannen al eeuwenlang ‘voorgetrokken’, krijgen we (onbewust) van jongs af aan ingeprent dat mannen betere leiders zijn en zien we daardoor weinig vrouwen in machtsposities. “Ik denk dat mensen die bewust op een vrouw stemmen dat willen kantelen. Dat is geen voortrekken, maar de voorsprong die mannen al eeuwenlang hebben, verkleinen.”
Carola Schouten van de ChristenUnie ziet het probleem minder. “Ik vind het allemaal zo generiek, er zijn ook genoeg mensen die op je stemmen omdat je uit een bepaalde regio komt of je iets kan. Er zal ongetwijfeld ook een deel zijn die dat doet omdat je vrouw bent. Ik ken ook vele mensen die op een bepaalde man stemmen omdat ze die goed vinden.”
Als ik vervolgens aanvoer dat het hier niet gaat over goed of slecht, maar om positieve discriminatie omdat je toch niet een voorkeur voor een bepaald persoon hebt, zegt Schouten: “Oke, maar wat zou het probleem dan zijn?”
“Als je kijkt naar de verhouding mannen en vrouwen in de Tweede Kamer dan is die wel belabberd”, zegt Partij voor de Dieren-lijsttrekker Marianne Thieme. “Ik me heel goed voorstellen dat kiezers zeggen dat die man-vrouwverdeling een betere afspiegeling van de samenleving moet zijn en daarom stemmen voor een vrouw op de lijst.”
Dan doe je toch hetzelfde?
Maak je het probleem niet alleen maar groter? Omdat je zelf ook onderscheidt gaat maken tussen man en vrouw, terwijl je dat eigenlijk niet wil. Marianne Thieme: “Nee kijk, emancipatie gaat over dat je vindt dat alle groepen een stem hebben in de samenleving. Dan zie je dat er nog heel veel niet is geëmancipeerd. We moeten echt niet onderschatten hoe groot het verschil nog is als het gaat om gelijke beloning en kansen.”
“We hebben soms ten onrechte het idee dat mensen worden beoordeeld op hun eigen merites, maar dat ís niet het geval bij vrouwen”, zegt Buitenweg. Volgens haar trek je met het stemmen op een vrouw juist het nadeel dat deze groep heeft recht.
“We doen in Nederland vaak alsof we die ongelijkheid bedenken, of vergeten dat die ongelijk er nog steeds is”, legt Buitenweg uit. In het bedrijfsleven, maar ook in de politiek. “Ik moet dan meteen denken aan de ondertekening van het sociaal akkoord, dat is zo’n typisch voorbeeld. Als je naar de foto’s kijkt zie je negen mannen en drie koffie schenkende dames.”
Buitenweg: “We vinden het in onze cultuur prettiger om te denken dat we individueel zijn en je zelf je eigen keuzes kunt maken en kunt opklimmen, als je dat wil. Dat kan ook, ik ben de laatste om te zeggen dat dat niet kan. Het is ook gewoon een ding in Nederland dat vrouwen - en mannen - het niet leuk vinden om te denken dat ze achtergesteld worden. Maar feit is: vrouwen zijn te weinig vertegenwoordigd in machtsposities.”
“De meest gehoorde reactie is dan: maar het gaat toch om de beste persoon? Of de achtergrond die iemand heeft”, zegt Thieme. “Tuurlijk, dat is ook zo. Maar als je kijkt naar de politiek, je mag er toch vanuit gaan dat er net zoveel geschikte vrouwen als mannen zijn? Tegelijkertijd lukt het de traditionele partijen niet om ook die vrouwen op de lijst te zetten.”
En dus ligt die taak bij de burger? Stem vrouwen de politiek in?
Thieme: “Het feit dat er bij de PvdA nog nóóit een vrouw lijsttrekker is geweest. En bij het CDA ook niet. En bij de VVD ook niet. Dan kun je toch niet zeggen, nou ja ach, er waren geen vrouwen beschikbaar? Als je dat al decennia niet doet, dan zit er iets niet goed binnen de partij. Dus dan is het aan de kiezer om daar verandering in te brengen.” Haar advies is om absoluut op een vrouw te stemmen.
“We doen de politiek ontzettend te kort als het door een mannen gedomineerd bolwerk blijft”, vertelt de Partij voor de Dieren-leider. “Toen in 2010 vijftig procent van de fractievoorzitters vrouw was, hadden we andere debatten dan nu. Je hebt diversiteit nodig om het beste uit elkaar te halen. Je merkt gewoon dat het bij een debat met veel mannen meer draait om effect. Elkaar vliegen afvangen, wedstrijdjes verplassen noem ik dat.”
Van Veldhoven van D66 zegt hierover: “Ik vind het belangrijk dat onze fractie een goede balans is van man, vrouw, jong, oud en van verschillende achtergronden. Ik zie het dus alleen maar als een goed iets. Door van iedereen de sterke punten te gebruiken, krijg je een goed team.”
Foto: ANP - Carola Schouten met Gert-Jan Seegers van de ChristenUnie
Dat is minder als de groep divers is, wanneer er een andere dynamiek aan de orde is. Dat ziet Schouten van de ChristenUnie ook. Toch is ze niet altijd blij met dit onderwerp: “Ik raak altijd een beetje teleurgesteld als we in dit soort onderwerpen blijven hangen. Volgens mij moeten we gewoon veel meer kijken naar wat er voor nodig is om vrouwen, als ze belemmeringen ervaren, over de streep te trekken.”
LEES OOK: 10 manieren om meer vrouwen in de politiek te krijgen, volgens de vrouwelijke politici zelf
Het verhaal begint mij redelijk duidelijk te worden. Er zijn te weinig vrouwen in de politiek en daar zijn tal van mogelijke redenen voor - mannen die (onbewust) eerder voor een man kiezen bij een sollicitatie, vrouwen die misschien geen zin hebben in de mannelijke manier van debatteren of gewoon minder snel zichzelf naar voren schuiven. En zo zijn er meer te noemen.
Is misschien een quotum een betere optie, dan vrouwen de kieslijst op duwen? Thieme: “Ik begrijp heel goed dat er wordt nagedacht over quota, en het moet ook zeker doorgevoerd worden als het niet anders kan, maar zeker in de politiek heeft de kiezer het voor het zeggen. Dus door op een vrouw te stemmen, kunnen we ook echt het verschil maken.”
Maar op welke vrouw? Na wat onderzoek kom ik erachter dat het helemaal niet zoveel zin heeft om op de éérste vrouw op de kieslijst te stemmen. Dat is volgens Thieme vooral een teken aan de partij. Wat mijn collega’s doen is dus interessant, maar lang niet zo effectief. Die eerste vrouw komt toch wel in de Kamer terecht.
Wanneer je graag meer vrouwen in de politiek ziet, kun je beter stemmen op een vrouw lager op de lijst. Waarbij lang niet zeker is of ze een blauw stoeltje krijgt. Thieme beaamt dat: “Kies je voor een vrouw wat lager op de lijst, dan komen er simpelweg meer vrouwen in de kamer.” Zo simpel is het.
