Nucleaire ontploffingen veroorzaken een fall-out, die je fors schade kan toebrengen door hoge doses straling. Auto’s bieden weinig bescherming tegen die radioactieve neerslag. Een betere manier om de nasleep van een kernexplosie te overleven is naar binnen gaan, daar 12 tot 24 uur blijven zitten en naar de radio luisteren.
Het eerste wat je ziet nadat vlakbij een atoombom is ontploft is een ontzettend fel licht, zo fel dat het lijkt alsof de zon is geëxplodeerd.
Huiverend van de tijdelijke blindheid zal je de horizon afspeuren en een oranje vuurbal zien. De knetterende vlammen zullen opstijgen en verdwijnen in een gigantische kolom van zwarte rook. Daarna vormt zich een paddestoelwolk en raast het oorverdovende front van de explosie langs en word je mogelijk omvergeblazen.
Gefeliciteerd! In dit hypothetische scenario heb je zojuist een kernontploffing met een energie van 10 kiloton TNT overleefd. Dat is ongeveer 66 procent van de energie die vrijkwam bij de atoombommen die in 1945 werden afgeworpen op Japan.
Dit scenario klinkt misschien vergezocht, maar er zijn meer dan 14.900 kernwapens in de wereld, en kiloton-bommen zoals we net hebben beschreven rukken snel op ten opzichte van grotere wapens.
Een ontploffing van een kernbom van 10 kiloton of minder is het eerste van 15 rampscenario's waar de Amerikaanse regering zich op voorbereidt. Niemand kan je kwalijk nemen dat je in paniek raakt na het zien en horen van een nucleaire ontploffing. Maar een ding moet je absoluut niet doen, zegt stralingsexpert en gezondheidsonderzoeker Brooke Buddemeier aan de Lawrence Livermore National Laboratory.
"Stap niet in je auto", zegt hij tegen Business Insider - probeer niet te rijden en denk maar niet dat het glas en metaal van een auto je kan beschermen.
Waarom auto's en het overleven van een nucleaire aanval niet samengaan
Het is sowieso verstandig om autorijden te vermijden na een nucleaire explosie, want de straten zijn ongetwijfeld vol met paniekerige automobilisten en puin. Maar volgens Buddemeier is er nog een andere belangrijke reden om de auto te laten staan: het gevreesde na-effect van een atoombom dat fall-out wordt genoemd.
Een fall-out (radioactieve neerslag) is een complexe mix van radio-isotopen die vrijkomen bij kernsplijting. Veel van de splijtingsproducten vervallen snel en zenden gammastraling uit, een onzichtbare maar zeer energieke vorm van licht. Blootstelling daaraan kan de lichaamscellen beschadigen en ook de capaciteit om zichzelf weer te repareren. Dat wordt acute stralingsziekte genoemd.
"Het tast ook je immuunsysteem aan en je capaciteit om infecties te bestrijden", zegt Buddemeier.
Alleen hele dikke en stevige materialen zoals beton of een dikke laag lood kunnen de fall-out tegenhouden.
"De vuurbal van een explosie van 10 kiloton is zo heet dat het met meer dan 160 kilometer per uur de lucht in schiet", zegt Buddemeier. "Deze kernsplijtingsproducten mengen zich met modder en puin dat met de vuurbal de lucht in wordt geblazen."
Helemaal omhuld door zand, modder, cement, metaal en al het andere materiaal in de directe omgeving van de ontploffing kunnen de gammastralingsdeeltjes meer dan acht kilometer afleggen door de lucht. De zwaardere brokstukken komen snel neer, terwijl de lichtere deeltjes door de wind worden meegenomen voordat ze neerslaan op verder gelegen plekken.
"Dichtbij de ontploffing zijn er misschien brokstukken van iets groter dan een golfbal, maar waar we het nu over hebben zijn deeltjes ter grootte van zand- of zoutkorrels", zegt Buddemeier. "De indringende gammastraling die van deze deeltjes afkomt is het grote risico." En zo komen we weer terug bij waarom een auto een hele slechte plek is om je schuil te houden.
"Moderne auto's zijn gemaakt van glas en hele lichte metalen en die bieden nauwelijks bescherming", zegt hij. "Het is net als gewoon ergens op de weg gaan zitten [en blootgesteld worden]."
Buddemeier heeft mensen gevraagd wat hun eerste reflex zou zijn bij een nucleaire aanval en de antwoorden waren niet geruststellend.
"Veel mensen hebben de neiging - en dat komt misschien door Hollywood-films - van 'oh, spring in de auto en probeer je zo snel mogelijk uit de voeten te maken als een paddenstoelwolk ziet.'"
Maar de deeltjes van een fall-out worden meegenomen door sterke winden op grote hoogte die "vaak snelheden van rond de 160 kilometer oer uur bereiken", zegt Buddemeier, en "vaak niet in dezelfde richting als de wind aan de grond. Dus het is vrijwel onmogelijk te weten waar de radioactieve neerslag terecht gaat komen en ervoor weg te vluchten."
Wat je moet doen in plaats van autorijden
De beste kans om te overleven na een nucleaire ramp is om zo snel mogelijk een gebouw met een "robuuste structuur" in te vluchten en daar te blijven. Buddemeier is fan van het mantra: go in, stay in, tune in.
"Ga naar binnen... en ga naar het midden van het gebouw. Als je toegang hebt tot de ondergrondse verdieping is dat nog beter", zegt hij. "Blijf 12 tot 24 uur binnen."
De reden daarvoor is dat de niveaus van gamma- en andere straling exponentieel dalen na een nucleaire aanval, omdat "hete" radio-isotopen vervallen tot stabielere deeltjes die veel minder gevaarlijk zijn. Hierdoor wordt het gevaarlijke fall-outgebied steeds kleiner. (Als je een wankel gebouw met dunne muren bent ingevlucht is het volgens recent onderzoek geen slecht idee om toch nog een steviger gebouw of kelder te gaan zoeken.)
En tot slot: zet de radio aan.
"Gebruik alle communicatiemiddelen die je hebt", zegt Buddemeier. Het is verstandig om thuis en op het werk een ouderwetse draagbare radio te hebben omdat noodhulpverleners samen met de omroepen de fall-outwolk zullen volgen en melding proberen te maken van veilige zones om te kunnen ontsnappen.
Er is volgens Buddemeier één uitzondering op de "geen auto-regel": als je in een parkeergarage bent, dan dient het beton als schild. In dat geval kan je in je auto gaan zitten om daar radio te luisteren.
Als iedereen deze richtlijnen volgt na een kernontploffing dan kunnen er honderdduizenden levens worden gered.
