Veel mensen hebben positieve associaties bij vliegen, want wat is er nu leuker dan op vakantie gaan?
Maar te vaak het vliegtuig pakken is niet goed voor je gezondheid. En dat ligt niet aan de maaltijden die je hoog in de lucht voorgeschoteld krijgt.
Mensen die het vliegtuig nemen worden tijdelijk blootgesteld aan een verhoogde dosis kosmische straling, een verzamelnaam voor deeltjes met een hoge energie die ons vanuit het heelal bereiken.
Kosmische straling is ioniserend. Dit betekent dat het zoveel energie heeft dat het een elektron uit zijn baan om de atoomkern kan brengen. In de praktijk komt het er grofweg op neer dat ioniserende straling cellen in je lichaam kapot kan maken.
Je kan de elektrisch geladen deeltjes uit de ruimte niet zien, maar elke seconde komen er talloze op de aarde af met bijna de snelheid van het licht.
"Kosmische straling is geen groot gevaar op de grond", zegt Eddie Semones, stralingsdeskundige bij NASA, tegen Business Insider. "Sterker nog, het natuurlijk radioactieve materiaal van de aarde bereikt je eerder dan de geladen deeltjes uit de ruimte."
De aarde is namelijk omgeven door een magneetveld dat voldoende sterk is om de meeste van deze stralen af te buigen richting de polen. Het poollicht is hier een verschijnsel van.
En ook de dampkring biedt bescherming. Maar hoe verder boven de grond, hoe groter de kans dat die straling je bereikt.
Als kosmische straling de atmosfeer bereikt, kunnen de geladen deeltjes elektronen uit de baan om atoomkernen schieten. Als dit in jouw lichaam gebeurt, raakt weefsel en DNA beschadigd. Dat is een gezondheidsrisico en kan kanker veroorzaken of leiden tot verminderde vruchtbaarheid.
Gevaar uit de ruimte
Als je af en toe het vliegtuig neemt, zijn de risico's niet zo groot. De blootstelling aan kosmische straling tijdens een trans-Atlantische retourvlucht is te vergelijken met de straling bij een röntgenfoto van de longen. Wel raadt onder meer KLM aan om niet frequent te vliegen tijdens de zwangerschap.
Maar cabinepersoneel vliegt veel vaker. Voor KLM-bemanning zijn er dan ook speciale voorschriften met betrekking tot de blootstelling aan kosmische straling. Vrouwelijk cockpit- en cabinepersoneel moet een zwangerschap direct bij de werkgever melden. Zij krijgen dan vervangende werkzaamheden aangeboden.
Volgens Europese regels moeten luchtvaartmaatschappijen registreren aan hoeveel straling de werknemers blootstaan. Het Amerikaanse Center for Disease Control and Prevention, heeft cabinepersoneel van vliegtuigmaatschappijen zelfs geclassificeerd als 'radiation workers', mensen die met straling werken.
"Voor regionale vluchten in West-Europa is de dosis voor een passagier of bemanningslid ongeveer 4 microsievert (mSv) per vlucht", schrijft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in een rapport uit 2004. "Voor vluchten naar Noord-Amerika is de dosis per enkele reis zo'n 0,04-0,05 millisievert."
Het RIVM stelt dat voor bemanningsleden de verhoging van de jaardosis gemiddeld 3,6 millisievert is. Alleen astronauten staan bloot aan een hogere hoeveelheid: tien dagen in de ruimte staat gelijk aan 4,3 millisievert.
Dit is de reden dat NASA niet toestaat dat astronauten langer dan een jaar rond de aarde zweven. De ruimtevaartorganisatie heeft een limiet gesteld aan het verhoogde risico op kanker dat astronauten mogen oplopen, namelijk 3 procent.
Geen limieten voor vliegtuigpersoneel
Terwijl NASA extra voorzichtig is, geldt er voor vliegtuigpersoneel in de VS niet zoiets soortgelijks. "Er zijn geen officiële limieten", zegt het US Center for Disease Control in de richtlijn die ze opstelde voor de veiligheid van vliegtuigpersoneel wat betreft kosmische straling. De reden: "We weten niet welke niveaus van blootstelling veilig zijn."
Er is weinig wetenschappelijk onderzoek naar dit onderwerp. De meeste onderzoeken gaan over overlevenden van nucleaire rampen of mensen die om medische redenen bestraald worden. En studies met dieren zijn niet altijd richtinggevend voor mensen.
De International Commission on Radiological Protection, een wereldwijde NGO, raadt aan om vliegtuigpersoneel niet bloot te stellen aan meer straling dan 20 millisievert per jaar. Voor passagiers raden ze een maximum van 1 millisievert per jaar aan. Dat zijn zo'n tien retourvluchten van Amsterdam naar New York.
Om de blootstelling op een specifiek traject te berekenen: gebruik deze online rekentool van de Federal Aviation Administration.
