Ben je vermoeid of slaperig? Koffie! Dat is zo’n beetje de Pavlovreactie van de gemiddelde kantoormedewerker, ambtenaar of verpleegkundige.
Eigenlijk beschouwt iedereen koffie als de belangrijkste en meest effectieve killer van vermoeidheid. En wanneer zelfs koffie geen uitkomst biedt, dan rest ons nog het hazenslaapje, het powernapje.
Koffie en slaap, een fantastisch combipakket
Koffie en slaap. Ze zijn pas echt effectief wanneer ze in combinatie worden toegepast. En wel in deze volgorde: eerst een kopje cafeïne, daarna een dutje. Pardon? Maar dat is toch compleet de verkeerde volgorde? Het is toch algemeen bekend dat cafeïne ons eerder wakker dan slaperig maakt en in het ergste geval ons van onze kostbare slaap berooft!?
Maar zo eenvoudig ligt het echter niet. Wie een kopje koffie vlak voor een kort slaapje drinkt, ontwaakt met hernieuwde energie en is alerter. Dit biologische wondertje noemen we de ‘Coffee Nap’. Alhoewel, wonder? Het is natuurlijk wetenschappelijk verklaarbaar, zo signaleren onze collega’s bij Business Insider Deutschland.
Cafeïne kopieert de werking van essentieel molecuul
De cafeïne komt aanvankelijk in je maag terecht. Pas na 20 minuten komt het in je bloedbaan en kort daarop belandt het ongehinderd in de hersenen waar het inwerkt op het centrale zenuwstelsel.
Belangrijk gegeven: de structuur van cafeïne lijkt op die van het lichaamseigen adenosine, een stof (eerder een soort boodschapper) die het lichaam waarschuwt bij vermoeidheid. Maar adenosine doet meer: het beïnvloedt de verdeling en de effecten van stimulerende stoffen zoals dopamine of norepinefrine. Dit komt doordat adenosine bepaalde receptoren bezet en activeert.
Cafeïne en adenosine zijn antagonisten van elkaar. En dus heft cafeïne de werking van adenosine deels op – het bezet weliswaar adenosine-receptoren, maar activeert die receptoren niet (anders dan adenosine). De zenuwen krijgen van de receptoren dus geen seintje om het rustiger aan te doen en blijven doorwerken.
Maar er is meer: ook wordt de hersenactiviteit gestimuleerd in die gebieden die verantwoordelijk zijn voor alertheid, gerichte aandacht en onze motoriek. Dit verklaart waarom we wat wankel worden als we heel veel koffie hebben gedronken.
Tijdens het dutje ontdoen de hersenen ons systeem op natuurlijke wijze van de adenosine. Dit betekent dat, wanneer we weer wakker worden, er minder receptoren door dit molecuul bezet zijn. Hebben we koffie gedronken, dan duurt het ongeveer twintig minuten voor de cafeïne de receptoren bezet en het optimale effect van de 'nap' bereikt is.
Het slaapje faciliteert de cafeïne zodat het zijn werking in de hersenen ongehinderd kan doen
Dus wanneer we koffie drinken en meteen gaan liggen, gebeuren er twee dingen. Allereerst worden de door de adenosine bezette receptoren door het systeem weer ‘vrijgemaakt’. Dat worden er almaar meer naarmate de cafeïne zijn weg naar de hersenen zoekt. De cafeïne bezet de receptoren en daardoor voelen we na het ontwaken een sterke energie-boost. Sterker dan alleen bij slapen of koffie.
In de praktijk zou dit er als volgt uitzien: je drinkt een kopje koffie (of andere drank op basis van cafeïne) en wel in een zo snel mogelijk tempo (des te meer slack heb je). Direct daarna ga je liggen en probeer je te slapen.
Als het goed is dommel je binnen een minuut weg. Lukt dit niet, dan nog is er geen man overboord – een beetje dommelen is ook effectief.
Zorg ervoor dat je niet meer dan twintig minuten slaapt. Daarna geraak je immers in je diepe slaap, en als je daaruit ontwaakt voel je je allerminst verkwikt. Ook mis je dan het moment waarop de cafeïne zijn volle impact heeft!
