Als je ruzie over de nalatenschap wilt voorkomen, kun je bij leven een executeur aanwijzen, die de erfenis afwikkelt. Ook voor andere taken, zoals de afhandeling van de begrafenis, kun je aan hem overlaten. Maar hoe vind je de beste executeur?

Normaal gesproken wikkelen de erfgenamen in onderling overleg de nalatenschap af. Dat gaat meestal goed, maar in 30 procent van de sterfgevallen leidt de verdeling van de erfenis tot hoogoplopende ruzies. Dat betekent niet dat bij de overige 70 procent alles van een leien dakje gaat.

Zelfs als alles in goed harmonie verloopt, kan de afwikkeling van de erfenis de nabestaanden de nodige hoofdpijn bezorgen, bijvoorbeeld als het om een erg ingewikkelde erfenis gaat (als er bijvoorbeeld een eigen bedrijf in het spel is) of als één van de erfgenamen in het buitenland woont.

Drie soorten executeurs

Om je erfgenamen veel zorgen uit handen te nemen, kun je een executeur aanwijzen, die de erfenis afwikkelt. Maar hij of zij kan nog meer taken hebben, want de term executeur is een verzamelnaam van verschillende
functies en bevoegdheden.

Er zijn drie soorten executeurs te onderscheiden: een begrafenisexecuteur (die de uitvaart regelt), een beheersexecuteur (die alle belangrijke financiële en administratieve taken uitvoert, zoals het opzeggen van verzekeringen en abonnementen, het betalen van openstaande rekeningen het veilig stellen van banktegoeden) en een afwikkelingsbewindvoerder (die verantwoordelijk is voor een eerlijke verdeling van de erfenis, zoals de taxatie en eventuele verkoop van de woning, het (laten) opstellen van een boedelbeschrijving en het doen van inkomsten- en erfbelasting).

Aan het eind van de afwikkeling van de erfenis moet de executeur voor zijn werkzaamheden verantwoording afleggen aan de erfgenamen.

IJzersterke positie

Het aanwijzen van een executeur let nauw, want dankzij het nieuwe erfrecht heeft hij een ijzersterke positie gekregen. Tot 2003 had hij weinig in de melk te brokkelen. De erfgenamen konden, als ze wilden, de executeur alle bevoegdheden ontnemen. Maar dat is nu anders.

Een executeur moet de erfgenamen wel goed informeren, maar hij is wettelijk bevoegd om alles te regelen en mag in principe zonder toestemming van de erfgenamen zijn werkzaamheden uitvoeren.

De enige mogelijkheid voor erfgenamen om van een executeur af te komen is een gang naar de kantonrechter, maar dat is een nogal prijzig en tijdrovend proces.

Een andere, goedkopere optie, is een mediator inschakelen, die bemiddelt tussen beide partijen. Maar ook dat kost tijd en geld. Je kunt daarom het best proberen problemen te voorkomen, door een goede executeur te vinden, die tegen zijn taken is opgewassen.

Erfgenaam of buitenstaander?

Je bent vrij in de keuze van een executeur. Dit mag één van de erfgenamen zijn, maar het kan ook een buitenstaander zijn. Kies je voor een erfgenaam, dan moet je je wel realiseren dat deze op veel wantrouwen van andere erfgenamen kan stuiten. Omdat deze executeur ook persoonlijke belangen bij de erfenis heeft, kan hij de schijn van belangenverstrengeling op zich laden. Dat kan leiden tot spanningen.

Dit risico is een stuk kleiner als je kiest voor een onafhankelijke partij, zoals een vriend van de familie of een familielid dat niet meedeelt in de erfenis. Uiteraard kun je ook kiezen voor een professional. Bij ingewikkelde en omvangrijke erfenissen is dat niet onverstandig.

Ook een executeur van buiten de familie kan wrevel ondervinden. Niet elke erfgenaam vindt het prettig als een vreemde zijn neus in familiezaken steekt.

Een executeur doet, ook als hij familie is, zijn werk niet gratis. Hij heeft wettelijk recht op 1 procent van het vermogen dat jij op je sterfdag bezat. Daarnaast mag hij onkosten in rekening brengen, zoals telefoon-, benzine- en portokosten. Een professionele executeur brengt meestal een uurtarief in rekening.

Taken verdelen

Een executeur moet eigenlijk van alle markten thuis zijn. Hij moet beschikken over financiële en juridische kennis, maar ook over goede sociale vaardigheden. Als het lastig is iemand te vinden die aan al dit wensenpakket voldoet, kun je er ook voor kiezen de taken te verdelen en verschillende executeurs aan te wijzen. Je kunt dan bijvoorbeeld een van de erfgenamen de begrafenis laten regelen en een notaris of een vriend met goede financiële kennis de zakelijke afwikkeling op zich laten nemen.

Gezien de macht van een executeur in het huidige erfrecht is het belangrijk iemand aan te wijzen die betrouwbaar is en financieel voldoende onderlegd is. Anders loop je het risico op fraude of financiële zeperds.

Verder is het natuurlijk belangrijk om voor je naar de notaris stapt, goed met de beoogde executeur goed door te spreken wat je precies van hem of haar verwacht. Anders leidt de afwikkeling van de nalatenschap misschien alsnog tot ruzie, terwijl je dat nu juist wilde voorkomen.

Spelregels

In je testament kun je niet alleen kenbaar maken wie je executeur wordt, maar ook wat zijn/haar taken, rechten en plichten zijn en welke spelregels er gelden bij de afwikkeling van de erfenis. Je kunt bijvoorbeeld aangeven of -- en zo ja wanneer -- hij zonder overleg mag handelen. En hoe besluiten worden genomen: bijvoorbeeld met meerderheid van stemmen, in plaats van het huidige systeem, waarbij elke erfgenaam vetorecht heeft.

Je kunt in je testament ook eventueel een clausule opnemen waarin je aangeeft dat bij een conflict over de verdeling van de erfenis een door jou aangewezen mediator wordt ingeschakeld. Je kunt zelfs aangeven wie dat moet doen.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl