De veerkracht van Rusland terwijl er sanctie na sanctie werd afgekondigd, verraste deskundigen in de eerste maanden van de oorlog in Oekraïne. Maar er lijkt nog toch een kentering zichtbaar.

Er zijn steeds meer tekenen dat de isolatie van het land nog jaren zal leiden tot een verzwakte economie en daar bovenop tot een sterk verminderde status als energiegrootmacht. 

Nadat het land de de eerste klappen van de westerse sancties had opgevangen, revancheerde Rusland zich eerst goeddeels. De Russen konden zelf het Westen buitensluiten door uitsluitend handel te drijven met “bevriende” landen en partnerschappen aan te gaan met landen die het aankunnen zaken te doen met een pariastaat. 

Rusland had ook enig succes in het creëren van chaos door het inzetten van de energiehandel als een wapen. Daarbij stopte het de gasstromen naar Europa via de belangrijke Nord Stream 1 pijpleiding. Resterende brandstofvoorraden werden door Moskou verkocht aan klanten als China en India. De energieverkoop aan die twee landen leverde Rusland alleen al in de eerste drie maanden van de oorlog meer dan 24 miljard dollar op.

Moskou betaalt langzaam de prijs voor het isolement

Maar onder Poetins veerkracht gaan tekenen schuil dat Rusland op lange termijn een hoge prijs zal betalen voor zijn isolement, zo zegt Yuriy Gorodnichenko, een econoom van de universiteit van Berkeley. "Wat zij doen is een recept voor stagnatie op langere termijn".

Het isolement van Rusland begon pas echt in 2014. Toen verslechterde de economische positie van het land in de aanloop naar de invasie van Oekraïne. Het land noteerde in 2021 een bruto binnenlands product (bbp) van 1,78 biljoen dollar, tegen 2,06 biljoen zeven jaar eerder. Het Internationaal Monetair Fonds schat dat het bbp dit jaar nog eens 6 procent zal dalen. 

"Wat er gebeurt is dat het isolement ervoor zorgt dat het aantal producten dat Rusland kan kopen vermindert", zegt Jay Zagorsky, een marktprofessor aan de universiteit van Boston. "Het land kan alleen Indiase landbouwproducten kopen, het kan alleen Chinese industrieproducten kopen, dat soort dingen. En als je je tot één bepaald land beperkt, krijg je vaak niet de hoogste kwaliteit of de beste prijs."

Dit alles betekent dat het Russische betalingsverbod op de "onvriendelijke" Amerikaanse dollar - die goed is voor 88 procent van de wereldwijde valutatransacties - een enorme barrière vormt. Hierdoor kunnen verkopers een de prijs opdrijven waardoor de import voor de Russen duurder wordt.

Sinds de oorlog daalde de handel met sanctielanden met 60 procent en de handel met niet-sanctielanden met 40 procent, stelde econoom Paul Krugman in een recent opiniestuk.

Rusland geniet een steeds kleiner energievoordeel

Alle ontwikkelingen bij elkaar hebben een bijzonder sterke impact op de Russische energie-export.

Volgens het Internationaal Energieagentschap was de verkoop van olie en gas vorig jaar goed voor 45 procent van het Russische bbp. Om de energieproductie op lange termijn op te kunnen voeren én te handhaven, moet Rusland echter de machines en technologie kunnen kopen die nodig zijn om deze industrie aan te drijven. 

"Veel van de onderzoekstechnologie en -machines voor olievelden zijn uiterst hightech. We hebben het over GPS-systemen en robots die dingen diep onder de grond besturen. Het is niet zomaar een stel jongens met een grote pijp en een stel mokers", legt Zagorsky uit.

Het onvermogen om in die technologie te investeren zal in de toekomst een belangrijke hindernis vormen voor de Russische dominantie op de energiemarkt. Die positie wordt toch al aangetast omdat de rest van Europa, geplaagd door Rusland, nu miljarden spendeert om zelf de productie in het komende decennium op te voeren.

Daar komt nog bij dat Rusland zijn olie nu aan een selecte groep klanten verkoopt. Dat leverde landen als China en India flinke kortingen op Russische ruwe olie op. Ook hebben ze de mogelijkheid om olie en gas met winst aan andere klanten te verkopen. Dat vermindert niet alleen Ruslands inkomsten uit energie, maar dwingt het land ook veel van zijn macht op de oliemarkt af te staan, ziet Gorodnichenko. 

Rusland zou inmiddels financieel gezien al in stilte lijden. Het Russische ministerie van Financiën publiceert weliswaar geen maandelijkse rapporten, maar uit interne documenten die persbureau Bloomberg heeft bestudeerd, blijkt dat Rusland miljarden aan "directe verliezen" heeft geleden door de westerse sancties. Het begrotingsoverschot was in augustus met 137 miljard roebel gedaald, dat is een kleine 2 miljard euro.

"Het feit dat ze niet veel economische gegevens publiceren geeft aan dat ze weten dat er kosten zijn, maar dat ze de omvang van die kosten willen verbergen", vertelt Don Hanna, een econoom van Berkeley, aan Insider.

"Dit is allemaal bedoeld om de gevolgen van de inval in Oekraïne voor de Russische economie te verdoezelen".

LEES OOK: Rusland dreigt minstens half miljoen vaten olie per dag minder te produceren door westers prijsplafond van 60 dollar