“Je komt niet in de problemen door de dingen die je niet weet. Je komt juist in de problemen door dingen waarvan je dácht dat je wist hoe het zat.” De Amerikaanse topeconoom Kenneth Rogoff verwijst in een recente column naar een citaat van Mark Twain. Hij ziet serieuze risico’s opdoemen voor de wereldeconomie die beleggers hard kunnen raken.
Rogoff kreeg grote bekendheid door de bestseller ‘This time is different’, die hij samen met collega Carmen Reinhart schreef. In dit boek analyseren de twee economen financiële crises uit het verleden. De rode draad is dat financiële zeepbellen vaak optreden als marktpartijen claimen dat er sprake is van een unieke situatie, waardoor oude economische beginselen over schulden maken niet meer zouden opgaan.
Beleggers die vasthouden aan ‘zekerheden’ van de afgelopen jaren, kunnen voor vervelende verrassingen komen te staan dit jaar, denkt Rogoff. In een opiniestuk op de site Opinion Syndicate benoemt Rogoff drie grote risico’s: China, een hogere rente en politiek chaos in westerse landen
China’s groei stokt
De handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China haalt de laatste tijd volop het nieuws. Maar los daarvan loopt China structureel tegen de grenzen van de turbogroei aan. Rogoff wijst erop dat China wil veranderen van een sterk exportgerichte economie naar een economie die vooral teert op de binnenlandse consumptie. Die valt nog tegen.
Idealiter zou de groei van de binnenlandse economie China aan een stabielere economische ontwikkeling helpen. China zou minder export- en investeringsgericht worden en een iets lagere, maar meer solide groei laten zien. De consument zou het stokje over moeten nemen en vrijuit kunnen besteden.
Maar Rogoff wijst erop dat China's sterk gecentraliseerde politieke systeem niet goed past bij een economie die drijft op binnenlandse consumptie. Want daar hoort volgens de Amerikaanse econoom ook veel meer decentrale invloed van consumenten bij.
Die overgang naar groei vanuit de binnenlandse economie blijkt erg lastig. Het alternatief, volop in blijven zetten op export en investeringen, gaat China ook niet redden, denkt Rogoff. China is al een dominante wereldexporteur, groeien is lastig als je al heel groot bent. Bovendien roept de sterke exportpositie van China steeds meer weerstand op, vooral in de Verenigde Staten.
De groei aanjagen door middel van investeringen, bijvoorbeeld in vastgoedprojecten wordt ook lastiger. China heeft al volop geïnvesteerd in vastgoed. Rogoff ziet de Chinese huizenprijzen buiten de toplocaties al dalen. Dat kan Chinezen kopschuw maken om in vastgoed te blijven investeren. Een sterke daling van de huizenprijzen kan pijnlijk zijn voor de bouwsector, voor de banken en niet vergeten woningeigenaren.
Stel er komt een aanzienlijke groeicrisis in China, dan raakt dat de rest van Azië keihard, denkt Rogoff. Opkomende landen die grondstoffen exporteren naar China zullen zo'n crisis voelen.
Ook Europa - en vooral Duitsland - zou niet gespaard blijven bij een Chinese groeicrisis. De VS is minder afhankelijk van China, maar het zou de groeicrisis ook voelen via de onrust op financiële markten.
Oplopende rente
De kans dat de rente flink oploopt is misschien niet heel groot, maar de impact kan enorm zijn, denkt Rogoff. Hij doelt daarbij niet uitsluitend op renteverhogingen door de centrale banken. Rogoff waarschuwt ook voor hogere rentes voor langlopende leningen op de kapitaalmarkt.
Een scherpe daling van de economische groei in Azië, bijvoorbeeld vanwege een groeivertraging in China, kan externe handelsoverschotten van de regio wegvagen. Het geld dat China en andere Aziatische landen verdienen met de hoge export wordt deels belegd in langlopende obligaties in Europa en de VS. Een Aziatische exportcrisis zou zodoende ook de stroom van geld richting langlopende dollar- en euroleningen kunnen doen opdrogen. Dit kan de rentes op dergelijke leningen opstuwen.
Rentes kunnen ook oplopen door opkomend populisme. Als populisten politieke macht krijgen en er twijfels komen of schulden van ontwikkelde landen veilig zijn (hint: Italië!) kan dat rentes opstuwen.
Beleggers zullen hogere risicopremies verlangen om te beleggen in instabiel ogende landen. De marktrente loopt dan op.
Stijgende rentes kunnen begrotingstekorten laten stijgen. Dat zou financiële markten volgens Rogoff nog meer aan het twijfelen brengen en een neerwaartse spiraal in gang kunnen zetten.
Veel overheden in westerse landen hebben al flinke schuldenposities. Bij de huidige lage renteniveaus hebben ze daar nog niet veel last van. Maar de hoge schuldenniveaus maken het moeilijker om agressief te reageren op als er schokken optreden.
Rogoff wijst ook academische studies die vaststellen dat zeer hoge schuldniveaus samenhangen met een tragere groei op lange termijn.
Politieke risico's: Brexit, Italië, chaos in de VS
Tot slot wijst Rogoff op specifieke politieke risico's voor de mondiale groei. Denk aan steeds grotere politieke chaos in de Verenigde Staten, het risico van een zeer rommelige Brexit, de wankele banken van Italië en de toegenomen geopolitieke spanningen.
Ter geruststelling zegt Rogoff wel dat hij in zijn basisscenario voor de Verenigde Staten nog steeds uitgaat van sterke economische groei. Ook Europa kan behoorlijk groeien, de regio is nog steeds herstellende van de kredietcrisis van bijna tien jaar geleden. Bovendien heeft China vriend en vijand ook vaak positief verrast.
Dus 2019 zou opnieuw een jaar van solide wereldwijde groei kunnen worden. Maar Rogoff denkt wel dat de zenuwen van beleggers op de proef worden gesteld.
