Bouwvakkers die van stellages vallen, werknemers die met hun hand in een machine komen: het gebeurt in Nederland veel vaker dan we denken, blijkt uit een recente analyse van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). De werkgever is bijna altijd medeschuldig en moet daar flink voor betalen. Shell laat zien hoe het aantal slachtoffers fors naar beneden kan.

Ernstige arbeidsongevallen, het zijn er in Nederland nog altijd ruim tweeduizend per jaar. En dan hebben we het niet over een verstuikte enkel of een forse snee in de duim. Het gaat om arbeidsongevallen die leiden tot ziekenhuisopname, blijvend letsel of nog erger: overlijden. Werkgevers moeten die ongevallen melden en krijgen sinds een aantal jaren zelfs een boete van € 50.000 als ze dat niet doen.

Dat levert het ministerie van SWZ een schat aan informatie op. Wat blijkt: vuilnisman en bouwvakker zijn de gevaarlijkste beroepen van Nederland. In de afvalsector en de bouw vinden 168 respectievelijk 142 ernstige ongevallen plaats per jaar per 100.000 banen. In de industrie zijn dat er 81. Het aantal dodelijke slachtoffers in Nederland is de laatste vier jaar vrij constant met ongeveer zestig per jaar.

Misstanden

Aan de ene kant schokt dat aantal mij. Ik dacht dat bouwvakkers vooral van stellingen vielen in steden als Dubai, waar men zich zoals bekend bij de bouw van de recordhoge wolkenkrabbers niet al te druk maakt om de veiligheid van de bouwvakkers uit vooral India en Pakistan. Maar ook in Nederland vallen dus tientallen doden per jaar.

Aan de andere kant kan ik het plaatsen als ik zie hoeveel ‘misstanden’ ik tegenkom in mijn werk als risicodeskundige. Zo maar een gevaarlijke situatie waar ik afgelopen maand tegenaan liep. Bij een ronde die ik bij een bedrijf maakte, stuitte ik op een vrachtwagenchauffeur die over de rand van zijn laadbak naar achteren liep, een meter of drie boven de grond. Waarom op deze manier, denk ik dan?

Wat veel bedrijven zich niet realiseren, is dat je als werkgever bijna altijd verantwoordelijk bent als je werknemers een ongeluk krijgen of veroorzaken, tenzij je kunt aantonen dat je er alles aan hebt gedaan om zo’n ongeluk te voorkomen. Lees in mijn interview met letselschade-expert Steven Stoops hoe ver je verantwoordelijkheid gaat. Los van alle leed die zo’n ongeluk veroorzaakt, kost het je als werkgever ook veel geld, maakt Stoops duidelijk: schadeclaims, een medewerker die een tijd uit de roulatie is en – ook dat beseffen veel werkgevers nog steeds te weinig – loondoorbetaling bij ziekte tot maximaal twee jaar. Daar kan een klein bedrijf aan onderdoor gaan.

Verplichte valbescherming

Daarom vind ik het zelf zo onbegrijpelijk dat veel te veel MKB-bedrijven veiligheidsregels simpelweg aan hun laars lappen. Dat gebeurt op allerlei niveaus, zichtbaar en onzichtbaar. Een voorbeeld van zo’n zichtbare vaak genegeerde veiligheidsmaatregel is het gebruik van valbescherming bij werkzaamheden vanaf tweeënhalve meter boven de grond, zoals op daken. Net zoals professionele klimmers horen werknemers in zo’n geval via een kabel ‘gezekerd’ te zijn. Dat kan levens redden, lees dit persoonlijke LinkedIn-verslag er maar eens op na. Toch kan iedereen zien dat dit bij werkzaamheden op het dak nog te vaak niet gebeurt.

Wie het vaakst de dupe zijn van ernstige arbeidsongevallen – zo blijkt ook uit de analyse van het ministerie van SZW – zijn jongeren tussen 15 en 24 jaar en uitzendkrachten. Hoewel jeugdige roekeloosheid misschien een rol speelt, komt dit eveneens doordat deze groepen de gevaren vaak minder goed kunnen inschatten of onvoldoende werkinstructie krijgen. Voor deze groepen ben je als werkgever dus extra verantwoordelijk en het is natuurlijk een schande dat jongeren en uitzendkrachten relatief zo vaak een ernstig ongeval overkomt.

Life saving rules

Grote bedrijven zijn over het algemeen bewuster bezig met de veiligheid van hun personeel. Een bedrijf dat er wat mij betreft echt uitspringt, is Shell. Sinds 2009 voerde Shell wereldwijd zijn twaalf Life Saving Rules in. Het zijn vergaande veiligheidsregels die streng worden nageleefd. Ze variëren van buiten alleen roken op daarvoor bestemde plekken tot nooit onder een hijskraan met lading doorlopen en – het meest opvallend wat mij betreft – helemaal geen telefoongebruik tijdens het autorijden, ook niet handsfree.

Shell stuurde zijn medewerkers op cursus om naleving van de Life Saving Rules tot een tweede natuur te maken. En de oliegigant handhaaft de regels streng. Menig werknemer is sinds 2009 ernstig berispt (tot ontslag aan toe) omdat hij zich niet aan de regels hield, bijvoorbeeld door harder dan 15 kilometer per uur te rijden op het parkeerterrein.

60 doden geen natuurwet

Het effect is groot. Het aantal dodelijke ongelukken bij Shell is in een aantal jaren wereldwijd met een factor vier à vijf gedaald. Sommige bedrijven hebben de Life Saving Rules van Shell dan ook overgenomen en vertaald naar hun eigen situatie.

Als het aan mij ligt, voert iedere organisatie – groot en klein – dergelijke life saving rules in. Ik weet zeker dat het aantal ernstige arbeidsongevallen en -doden in Nederland dan sterk zal dalen. Want zestig doden per jaar is geen natuurwet, het is een weerspiegeling van hoe wij in het arbeidsproces met veiligheid omgaan. Dat kan stukken beter!

In een reeks bijdragen laat Raymond van der Heide, risico-expert bij Interpolis, bedrijven zien hoe ze doordacht kunnen omgaan met risico’s. Interpolis is partnerexpert van Business Insider Nederland.