Nederlandse bedrijven zijn de afgelopen maanden getroffen door een nieuwe vorm van gijzelsoftware. Die wordt SamSam genoemd.
Tientallen ondernemingen zijn daardoor getroffen, zegt cyberbeveiliger Fox-IT tegen persbureau ANP, maar dat is waarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg. Het bedrijf weet namelijk niet hoeveel mensen de gijzeling op een andere manier hebben opgelost, bijvoorbeeld door losgeld te betalen of door de besmetting zelf op te lossen.
Het is niet bekend hoeveel financiële schade SamSam in Nederland heeft aangericht. Fox-IT mag geen namen van getroffen bedrijven noemen, maar zegt dat het gaat om zowel ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf als om grotere bedrijven.
SamSam is geraffineerder dan eerdere gijzelsoftware
Fox-IT weet ook niet hoeveel bedrijven al besmet zijn maar dat zelf nog niet weten. SamSam werkt namelijk anders dan eerdere gijzelsoftware, zoals WannaCry en GandCrab. Die sloegen meteen na besmetting toe, vergrendelden bestanden en eisten losgeld.
De makers van SamSam wachten en loeren eerst. Ze kijken waar ze zijn binnengekomen en of ze dieper in de systemen kunnen doordringen, om zo meer schade aan te richten. Daarna verwijdert of saboteert SamSam in alle stilte de back-ups, om te voorkomen dat een bedrijf de besmetting ongedaan kan maken.
Pas als dat is gebeurd, slaat SamSam toe en worden de bestanden vergrendeld. ,,Dit is een nieuwe trend. Ze gaan echt geraffineerd en zorgvuldig te werk, om de kans zo groot mogelijk te maken dat een slachtoffer geen andere optie heeft dan te betalen’’, zegt onderzoeker Frank Groenewegen van Fox-IT.
Doordat computersystemen gericht worden gegijzeld, kunnen de makers een hoger losgeld eisen dan bij andere besmettingen. Groenewegen: "Soms weten ze zelfs hoeveel geld een bedrijf op de rekening heeft staan. Die informatie kunnen ze gebruiken om de hoogte van het losgeld te bepalen. Bedrijven die niet genoeg geld hebben, gaan ze niet lastigvallen. Die zijn de moeite niet waard, dan gaan ze weg."
Het losgeld begint vaak bij tienduizenden euro’s en kan oplopen tot enkele tonnen. Dat moet in bitcoins betaald worden. Bij eerdere gijzelsoftware ging het om enkele honderden euro’s losgeld.
Sommige gedupeerden konden door geluk terugvallen op een oude back-up of op een reservesysteem waar de aanvallers niet bij konden komen. Anderen weigerden uit principe te betalen. Maar er zijn ook bedrijven die geen andere optie zagen dan het losgeld te betalen.
SamSam is opvolger van Petya en WannaCry
SamSam is de zoveelste software die computersystemen gijzelt en losgeld eist. Een overzicht van recente ransomware-aanvallen:
- WANNACRY - Hoogtepunt in mei 2017. Honderdduizenden computers raken besmet. De belangrijkste gedupeerden zijn Britse ziekenhuizen, Renault, Deutsche Bahn, Boeing, Telefonica en in Nederland de parkeergarages van Q-Park. Een nieuwe versie treft chipmaker TSMC in augustus 2018. De worm maakt gebruik van een gat in de beveiliging van Windows. De verspreiding stopt na een paar dagen, doordat een onderzoeker een soort noodknop in de code ontdekt. Noord-Korea wordt genoemd als dader.
- PETYA: Juni 2017. Petya, ook wel NotPetya genoemd, verspreidt zich via automatische updates van een Oekraïens boekhoudprogramma. Oekraïne is het zwaarst getroffen, maar een containerterminal in Rotterdam ligt ook een tijd stil. De vraag is of Petya echt ransomware is: hij versleutelt bestanden, maar het is bijzonder moeilijk om losgeld te betalen en bestanden terug te krijgen. Mogelijk is het meer een sabotage-actie. De aanval wordt toegeschreven aan Russische hackers.
- BAD RABBIT: Oktober 2017. Treft bedrijven, instellingen en consumenten in Rusland, Oekraïne, Turkije en Duitsland. Slachtoffers zien een valse melding dat ze Adobe Flash moeten updaten. Als ze daarop klikken, installeren ze de ransomware.
- GANDCRAB: Januari 2018. Honderdduizenden mensen en bedrijven worden getroffen. De gijzelsoftware verspreidt zich door sollicitatiemails met besmette bijlagen. De politie geeft een sleutel vrij waarmee slachtoffers de besmetting kunnen terugdraaien zonder losgeld te betalen. Daarna verschijnen betere versies van GandCrab. Daar zijn inmiddels nieuwe ontgijzelaars voor gemaakt.
