- In de luchtvaart is de automatisering in de afgelopen decennia almaar toegenomen. Bij Airbus historisch gezien meer dan bij Boeing.
- Na de twee fatale crashes met Boeing 737 Max-toestellen is het debat over de verhouding tussen piloot en computer weer opgelaaid.
- Luchtvaartexperts pleiten er tegenover Business Insider voor de mate van automatisering in de cockpit fundamenteel te heroverwegen.
De twee fatale crashes met Boeing 737 Max-toestellen hebben vragen opgeroepen die veel verder gaan dan alleen het vaststellen van de exacte oorzaak van de ongelukken. De problemen bij de Amerikaanse vliegtuigbouwer heeft opnieuw angst gewekt voor de automatisering in de luchtvaart ten koste van de menselijke piloot.
“De crisis bij Boeing heeft de zorgen over automatisering naar een veel hoger niveau gebracht, of we het nu leuk vinden of niet”, zegt professor Najmedin Meshkati van The University of Southern California die de rol van mensen bestudeert in de luchtvaartveiligheid.
Boeing gaf automatisering in het verleden altijd een veel kleinere rol dan de Europese concurrent Airbus, maar vertrouwt de laatste tijd wel steeds meer op machines. Bij de ongelukken in Indonesië en Ethiopië met de Boeing 737 Max bleken piloten het slecht functionerende automatische systeem niet te kunnen corrigeren, dat de neuzen van de toestellen naar de grond wilde drukken.
In een opname uit de cockpit voorafgaand aan de crash in Indonesië is te horen hoe de piloten wanhopig het handboek voor noodgevallen doorbladeren om een manier te vinden om weer controle te krijgen over het toestel.
De oplossing voor de problemen met de 737 Max moet volgens professor Meshkati dan ook veel verder gaan dan alleen maar de piloten trainen om beter om te gaan met de systemen. Hij stelt dat de hele luchtvaartsector de rol van automatisering moet heroverwegen. “Ik wil ervoor pleiten fundamenteel na te denken en onderzoek te doen naar automatisering in de cockpit.”
Al sinds de introductie van de technologie zijn er vliegtuigexperts die waarschuwen voor de gevaren van automatisering. Voormalig onderzoeker Alan Diehl van het Amerikaanse National Transportation Safety Board en toezichthouder FAA zei al in de jaren tachtig te hebben gezegd voorzichtig te zijn met automatisering. Hij waarschuwde de leiding van de FAA toen dat het mes aan twee kanten snijdt: over het algemeen gunstig, maar potentieel gevaarlijk.
Falende computers
Computers kunnen nu eenmaal falen en mensen kunnen er verkeerd mee omgaan, dat gold toen en nu nog net zo. "Kijk naar je computer thuis", zegt de gepensioneerde Boeing- én Airbuspiloot Kent Davis. "Hoe vaak hebben we wel niet een probleem dat de software het niet goed doet? Hoe vaak moet je de computer opnieuw opstarten om het probleem op te lossen en hoe vaak werkt dat niet? Zou het kunnen zijn dat we zo 'vertechnoliseerd' zijn dat de veiligheid eronder leidt?"
Bovendien zijn automatische systemen meestal gebaseerd op bekende scenario's, stelt Meshkati en niet op onbekende problemen en hele nieuwe scenario's. "Als er iets misgaat is er menselijk ingrijpen nodig om het probleem op te lossen." Maar piloten konden het probleem bij de Boeing 737 Max niet vaststellen en dat leidt in de hele sector tot angst.
"Ik waarschuw al langer voor de problemen van automatisering", zegt Meshkati. "Het werkt, het is heel goed en heeft fors bijgedragen aan de verbetering van de veiligheid in de luchtvaart. Maar op lange termijn zorgt het ervoor dat de vaardigheden van de piloten achteruit gaan, omdat ze niet meer echt weten wat het vliegtuig aan het doen is." Voor piloten kan toenemende automatisering voelen als verlies van controle.
Airbus heeft altijd al een grotere rol gegeven aan automatisering en houdt zich hoogstwaarschijnlijk mede daarom nu zo stil over alle problemen bij grote concurrent Boeing. Volgens Chris Clearfield, piloot en oprichter van risicomanagementsbureau System Logic, is het dan ook ontzettend ironisch dat juist automatisering heeft geleid tot de grootste crisis bij Boeing ooit.
Wel heeft Airbus, nu alle Boeing 737 Max-toestellen al bijna een jaar aan de grond staan en de productie ervan is opgeschort, Boeing afgelost als grootste vliegtuigbouwer ter wereld.
Maar daarmee is het debat over hoe groot de rol voor automatisering moet zijn en hoe groot de rol van de piloot nog lang niet afgelopen.
Lees meer over de grote rivalen Boeing en Airbus:
- Nieuwe tegenslag voor Boeing: er is afval gevonden in brandstoftanks van 737 MAX-vliegtuigen
- Zo land je met een Airbus A380 als het zwaar stormt en je niet recht op de landingsbaan kunt afsturen – kijk zelf
- Zo werd Airbus de grootste rivaal van Boeing – het verhaal van een titanenstrijd aan de hand van 37 historische foto’s
