- Saoedi-Arabië krijgt binnenkort mogelijk te maken met een troonopvolging, waarbij kroonprins Mohammed bin Salman (MBS) de nieuwe leider van het land wordt.
- De huidige koning Salman is bejaard en zwak en MBS, 36 jaar oud, lijkt er klaar voor om nog tientallen jaren te regeren.
- Zo zou een koninklijke transitie er voor Saoedi-Arabië uit kunnen zien.
- Lees ook: Het controversiële leven van Mohammed bin Salman
Al 68 jaar regeren de zonen van de stichter van Saoedi-Arabië, koning Abdulaziz bin Abdul Rahman al-Saud, het land.
Salman, de jongste van de 34 zonen van Abdulaziz, is vandaag de dag heerser van Saoedi-Arabië. In 2017, koos hij zijn eigen zoon, Mohammed bin Salman, als zijn opvolger.
Sindsdien is kroonprins Mohammed, ook bekend als MBS, in de praktijk de leider van het land. Hij heeft de oppositie tegen zijn bewind geneutraliseerd, onder meer door prins Ahmed, de enige andere in aanmerking komende overlevende zoon van Abdulaziz, gevangen te zetten.
Sinds Salman in 2015 de troon besteeg – en het stokje overnam van zijn halfbroer, koning Abdullah – gaan er onder diplomaten en analisten geruchten rond over zijn aftakeling.
De ware aard van zijn slechte gezondheid is onbekend, maar de keren dat de 86-jarige Salman - die een groot deel van de pandemie geïsoleerd in zijn woestijnpaleis doorbracht - in het openbaar verscheen, zag hij er steeds brozer uit.
De overgang van Salman naar zijn zoon zal anders zijn dan alle voorgaande: MBS, 36 jaar, zal hoogstwaarschijnlijk op zeer jonge leeftijd de troon bestijgen.
"Dat is een van de redenen waarom hij zo belangrijk is," vertelt Christopher Henzel, voormalig zaakgelastigde van de Amerikaanse ambassade in Riyad, aan Insider. "Hij zal waarschijnlijk voor een zeer lange tijd in die positie blijven."
Een onmiddellijke begrafenis en sluipschutters rond het graf
De overgang tussen een Saoedische heerser en diens erfgenaam voltrekt zich meestal snel, naadloos en onbetwist - althans in het openbaar.
Wanneer Salman sterft, treden een aantal vaste protocollen in werking, afgaande op wat voormalige diplomaten zeggen en wat er bij eerdere koninklijke sterfgevallen gebeurde.
Eerst kondigt het officiële Saoedische persbureau het overlijden aan, evenals de tijd en plaats van de begrafenis. Saoedische tv-zenders volgen dit voorbeeld en schorten de gebruikelijke planning op om gebeden en reportages uit te zenden.
De Sharia-wetgeving bepaalt dat begrafenissen zo snel mogelijk na het overlijden moeten plaatsvinden De Saoedische koninklijke familie volgt de strikte Wahhabi-code van de Islam en verheerlijkt de dood niet. Toen koning Abdullah op 23 januari 2015 in Riyad overleed, werd zijn lichaam in effen doeken gewikkeld, op een brancard gelegd en door zijn familie naar de Imam Turki bin Abdullah-moskee gebracht voor een begrafenis diezelfde dag.
Toen koning Fahd in 2005 overleed, werden de wegen rond diezelfde moskee afgesloten en beveiligd door het leger. Er werden sluipschutters gestationeerd in de buurt van de begraafplaats, meldde persbureau Associated Press destijds.
Die begraafplaats is de al-Oud begraafplaats in Riyad, waar in de loop der jaren tal van Saoedische koningen en prinsen zijn bijgezet.
"Niet-moslims mogen er niet in en ze mogen ook niet bij de begraafplaats komen", vertelt hoogleraar Bernard Haykel, een expert in Saoedische politiek aan de Princeton University, aan Insider.
In tegenstelling tot het leven van veel Saoedische royals zijn hun graven eenvoudig en sober, zonder namen of versieringen. Vrouwen mogen niet aanwezig zijn bij de begrafenis.
Terug in Riyad - waar de overheidskantoren open blijven en vlaggen niet halfstok gaan - worden de condoleances overgebracht aan de nieuwe koning en begint de bay'ah.
Bay'ah is een ceremonie waarbij trouw aan de nieuwe koning wordt gezworen, vaak door zijn hand of rechterschouder te kussen als teken van respect.
Volgens de Saoedische basiswet voor bestuur moet de nieuwe koning in het kader van de ceremonie een belofte van trouw ontvangen van de raad van trouw, een verzameling van 34 personen die de families van de kinderen van Abdulaziz vertegenwoordigen.
MBS kreeg 31 van die 34 stemmen toen hij in 2017 als kroonprins naar voren werd geschoven. "Er was toen discussie of de steun die hij kreeg als kroonprins genoeg was om de steun te garanderen die hij nodig zou hebben als hij koning zou worden", vertelt Dennis Horak, Canada's ambassadeur in Saoedi-Arabië tussen 2015 en 2018, aan Insider.
Hoewel de interne dynamiek van de Saoedische koninklijke familie ondoorzichtig is, denken deskundigen dat MBS genoeg steun zal krijgen. "Ik verwacht dat hij nu minstens evenveel steun zou hebben, en waarschijnlijk meer, omdat hij enkele jaren heeft gehad om zijn positie te consolideren", aldus de voormalige Amerikaanse zaakgelastigde Henzel.
"Ik verwacht geen weerstand. Als er weerstand is, dan zijn het misschien een of twee mensen. Dat is al eerder gebeurd en vormt geen beletsel", zegt politiek expert Haykel.
Hoe zal het Westen reageren?
Met MBS is het waarschijnlijk dat de VS moeten gaan nadenken over hoe ze reageren op de dood van Salman.
De moord op Jamal Khashoggi in 2018, waarvan de CIA later concludeerde dat MBS er waarschijnlijk opdracht toe had gegeven, leidde tot internationale ophef. Onder meer Joe Biden sprak daar harde woorden over.
Biden zei van Saoedi-Arabië een "paria" te maken toen hij op campagne in 2020 was. Afgelopen jaar degradeerde het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken Saoedi-Arabië van bondgenoot tot partner. Het Witte Huis kleineerde MBS door te zeggen dat koning Salman, en niet MBS, de tegenhanger van de Amerikaanse president was.
"Het is interessant om te zien hoeveel prominente vertegenwoordigers uit de VS of het VK er zullen zijn vanwege onder meer Jamal Khashoggi", zegt de voormalige Canadese ambassadeur Horak.
Desondanks zal Washington klaar staan om op te treden. De dood van Salman is "een absolute bron van zorg tot op de hoogste niveaus van de Amerikaanse regering", geeft Henzel aan.
De Saoedi's zouden er ook "bovenop zitten", zegt hij. "Zij hebben er belang bij dat alles goed verloopt. Ik ben er zeker van dat ze zich proactief zullen opstellen en onmiddellijk contact zullen opnemen met de belangrijkste partnerlanden - waarschijnlijk eerst hun Golfpartners, maar onmiddellijk daarna de VS en andere westerse partners. Ik verwacht dat ze meteen hopen op aandacht van hoge ambtenaren."
Toen koning Fahd op 1 augustus 2005 's ochtends vroeg overleed, werd toenmalig president George W. Bush binnen enkele minuten geïnformeerd, aldus Amerikaanse functionarissen destijds.
Wie wordt de kroonprins als MBS koning is?
Saoedische koningen beginnen hun regeerperiode met het aanwijzen van een nieuwe kroonprins. Daarop volgt vaak een ingrijpende herschikking van het kabinet.
Alle ogen zullen erop gericht zijn op degene die MBS aanwijst als erfgenaam, aangezien hij de eerste monarch zal zijn van de nieuwe generatie Saoedische koningen.
Het zou een broer kunnen zijn - hij heeft er zes - of een bondgenoot van een andere tak van de koninklijke familie. MBS heeft jonge kinderen, maar een wijziging in het erfrecht die Salman in 2017 heeft doorgevoerd, betekent dat zij geen erfgenamen kunnen zijn volgens onderzoeker Simon Henderson van het The Washington Institute for Near East Policy.
Sinds MBS in 2017 kroonprins werd, maken sommige Saoedische royals zich zorgen dat de troon wordt doorgegeven aan kinderen, in plaats van aan broers zoals de afgelopen decennia traditie gebruikelijk is geweest, zegt de voormalige Canadese ambassadeur Horak. "Maar gelet op de onvoorspelbaarheid en impulsiviteit van MBS, benoemt hij misschien helemaal geen kroonprins."
De verwachting is ook dat MBS meer directe medestanders zal benoemen, zoals Salman ook deed. Ooit zette koning Salman de zonen van koning Abdullah, Turki en Mishaal, uit hoge provinciale regeringsfuncties en benoemde hij prins Muqrin, zijn broer, tot kroonprins.
Toen Muqrin stierf, benoemde Salman Mohammed bin Nayef tot kroonprins. Maar in 2017 schoof Salman hem aan de kant en moest hij plaatsmaken voor MBS. Sindsdien zit bin Nayef in huisarrest en is zijn situatie een belangrijk strijdpunt voor degenen die zich tegen MBS verzetten.
Sinds hij kroonprins is geworden, is MBS bezig het politieke apparaat te verjongen en te vullen met sympathisanten, om zo zijn macht te verstevigen. De jonge prins benoemde een reeks millennials tot plaatsvervangende provinciegouverneurs en maakte zijn beste vriend, prins Faisal bin Farhan al-Saud, minister van Buitenlandse Zaken.
"Hij is allianties aan het smeden met andere politiek vleugels, zodat hij straks voldoende steun heeft", zegt Horak.
'Ongelukken daargelaten, is het een uitgemaakte zaak'
Deskundigen zijn het erover eens dat er weinig kans is dat MBS geen koning zal worden, hoewel de Saoedische geschiedenis bol staat van de onverwachte wendingen.
Ondanks geruchten over de slechte gezondheid van Salman en het succes van MBS, is het in het belang van de kroonprins dat Salman in leven blijft.
MBS is doelwit van de oppositie en als koning komt hij volledig op zichzelf te staan. "Zolang de koning er nog is, zal hij zijn zoon hiertegen beschermen", zegt politiek expert Haykel.
Lees meer over de Saoedische koninklijke familie:
- Het controversiële leven van Mohammed bin Salman, de 34-jarige Saudische kroonprins die het grootste oliebedrijf ter wereld naar de beurs wil brengen
- De ruzie tussen Saudi-Arabië en Qatar is een familievete zoals we die kennen uit Game of Thrones
- Saoedi-Arabië wil een drijvende 8-hoekige stad bouwen, het zoveelste megalomane bouwproject van het land
- Zakendoen in Saoedi-Arabië: kijk uit voor kennissen van de prins
