- Mark Rutte is de langstzittende minister-president van Nederland.
- Na de val van zijn vierde kabinet over de asielcrisis kondigde Rutte op maandag 10 juli 2023 zijn vertrek aan uit de landelijke politiek.
- Rutte bleek in zijn jaren als premier een overlever bij uitstek, die met verschillende partijen kon samenwerken van rechts tot links.
- Lees ook: Wat gaat Mark Rutte doen? In 2024 komen er toevallig 3 internationale topfuncties vrij: 2 bij de EU en 1 bij de NAVO
Met het aanstaande vertrek van Mark Rutte als premier en partijleider van de VVD komt er een einde aan een tijdperk van 13 jaar in de Nederlandse politiek.
Het afscheid van Rutte uit de Haagse politiek betekent dat er een onverbeterlijke optimist verdwijnt, die succesvol wist samen te werken met partijen van links tot rechts. Rutte is met zijn inmiddels bijna dertien jaar in het Torentje de langstzittende premier ooit van Nederland en verdiende in die periode vele bijnamen: Rubberen Rutte, Teflon Mark, de weglachpremier.
Toch heeft hij sinds hij op 14 oktober 2010 voor het eerst aantrad als premier al heel wat aanvallen voor de kiezen gehad en met vele crises te maken gekregen. Maar aan Rutte bleef lange tijd nauwelijks iets kleven. Hij zeilde met het grootste gemak overal doorheen.
Zijn laatste kabinet was er misschien net eentje te veel, want dat kwam met frisse tegenzin van vooral D66 en ChristenUnie tot stand en werd nooit meer dan een politiek verstandshuwelijk. Uiteindelijk viel het kabinet-Rutte IV, omdat er geen akkoord kon worden bereikt over het aanscherpen van het asielbeleid. Maar ook over stikstof, klimaat en tal van andere onderwerpen lagen de opvattingen van de coalitiepartijen vaak ver uiteen.
Toch is Rutte is turbulente tijden wel gewend. Dat begint al in 2006, als hij een verbeten strijd uitvecht met Rita Verdonk om het leiderschap van de VVD. De partij dreigt in tweeën uiteen te vallen. Er wordt openlijk getwijfeld aan de kwaliteiten van de relatief jonge Rutte. Heeft hij wel een goed verhaal? Een visie?
Vier jaar later, in 2010, wint de VVD met Rutte de verkiezingen. De partij mag de eerste liberale premier leveren sinds de Eerste Wereldoorlog. Het is symbolisch voor zijn carrière. Hij laat zich niet uit het veld slaan en blijkt keer op keer een onverbeterlijke optimist, ook tijdens de coronacrisis.
Maar de laatste jaren stapelen de problemen zich op: het toeslagenschandaal, de stikstofcrisis, de moeizame afwikkeling van de aardbevingsproblemen in Groningen en het 'functie elders'-debat over Pieter Omtzigt zorgen ervoor dat Rutte zijn magie kwijtraakt.
Een blik op de loopbaan van Mark Rutte, van personeelsmanager bij Unilever tot hoogste baas van Nederland. Met vanaf het begin VVD'er Ivo Opstelten als trouwe bondgenoot aan zijn zijde.
Mark Rutte komt op 14 februari 1967 ter wereld in het Bronovo-ziekenhuis in Den Haag. Hij is veruit de jongste in een gezin met zes andere kinderen. Zijn vader is dan al 58 jaar oud.
De eerste vrouw van Ruttes vader Izaäc overlijdt in 1945 in een Jappenkamp. Uit het huwelijk komen drie kinderen voort. Izaäc Rutte hertrouwt met de dertien jaar jongere zus van zijn overleden vrouw, Hermina. Het echtpaar krijgt vier kinderen, waarvan Mark de laatste is.
Mark Rutte groeit op aan de Jacob Mulderweg in de Haagse wijk Duttendel, een periode die hij later omschrijft als een "keurig hervormde jeugd".
"Het geloof was er thuis altijd, maar op een vanzelfsprekende manier. Het was licht, zonder dat het lichtvoetig werd", zei Rutte tijdens een preek in de Haagse Duinzichtkerk. "Dat geloof heb ik meegenomen in mijn volwassen leven, het hoort bij me. Ik omschrijf het vaak als: voor 49 procent twijfel en voor 51 procent een zeker weten."
Rutte doorloopt het gymnasium aan het Maerlant Lyceum in Den Haag. Hij is een brave leerling die hard werkt.
"Toen ik op school zat, kwamen mijn ouders aan het begin eens een keer kijken of het er netjes uitzag en zes jaar laten kwamen ze bij de diploma-uitreiking", zei Rutte in 2005 in gesprek met feministisch maandblad Opzij. "Als de leraar mij straf gaf en ik wilde thuis in hoger beroep gaan, werd er altijd partij gekozen voor de docent. Die had vast gelijk. Hup, strafwerk maken, eikelmans. Geen gedachte dat ik daarover kon klagen en dat zij de leraar weleens zouden opbellen om verhaal te halen."
Rutte speelt vanaf zijn achtste piano. Na het behalen van zijn gymnasium-diploma overweegt hij om naar het conservatorium te gaan. Hij kiest uiteindelijk voor de studie geschiedenis aan de Universiteit Leiden.
Op zijn twaalfde wil Rutte concertpianist worden en later meedoen aan het Chopin Concours, één van de oudste pianowedstrijden ter wereld. Maar zijn pianoleraar praat die droom van het grote podium uit zijn hoofd. Rutte is een doorsnee talent, net goed genoeg om na het conservatorium les te geven.
Stoppen met spelen doet hij nooit. Rutte is een groot liefhebber van de klassieke stukken van Mozart, Bach en Schumann. Zijn grote held is Vladimir Horowitz, de Oekraïens-Amerikaanse pianist die in 1989 overleed. Als Rutte naar zijn favoriete stad New York gaat, bezoekt hij altijd het woonhuis van Horowitz.
Rutte sluit zich op zijn 16de aan bij de JOVD, de liberale jongerenorganisatie die gelieerd is aan de VVD. De beslissende factor in zijn keuze is Hans Wiegel, de vermaarde politicus die van 1971 tot 1982 partijleider van de VVD is.
"Voor mij was het in 1983, toen ik politiek actief werd, een keuze tussen PvdA of VVD", zei Rutte tegen NRC Handelsblad. "Uiteindelijk vond ik gewoon Wiegel leuker en ben ik naar de VVD gegaan."
Als 21-jarige student schopt Mark Rutte het in 1988 tot landelijk voorzitter van de JOVD, een functie die hij drie jaar lang vervult.
"Beelden uit die tijd tonen een serieuze, vroegoude jongeman, de scheiding op de plek waar hij 25 jaar later nog steeds zal liggen, de spraak netter en geaffecteerder dan in zijn latere jaren", schrijft journalist Sheila Sitalsing in haar boek over Rutte.
In zijn JOVD-tijd wordt de politicus Rutte gevormd. Hij leert er relaties opbouwen, brandjes blussen en de boel bij elkaar houden. Precies de kwaliteiten waardoor het kabinet-Rutte II de rit uitzit, de eerste regering sinds 1998 die dat lukt.
Ruttes bestuur wordt door JOVD'ers ook wel het kabinet-Rutte I genoemd. Half grappend, want de VVD is dan nog nooit de grootste partij van Nederland geweest.
Bij de JOVD ontwikkelt Rutte ook een andere kwaliteit: spreken in het openbaar. Als Rutte de zaal toespreekt tijdens de Algemene Vergadering van de VVD is Ivo Opstelten meteen verkocht.
"Waar hij over sprak? Ik zou het niet meer weten", zegt Opstelten ruim vijfentwintig jaar later tegen Sitalsing. "Maar ik zei meteen tegen de algemeen secretaris Wim van den Berg: 'Dát is hem. Hij moet het worden. Onze politieke voorman in de toekomst.'"
Opstelten is dermate onder de indruk dat hij Rutte voordraagt als zijn opvolger als vicevoorzitter van het hoofdbestuur. De partijbaronnen gaan er niet in mee. Rutte wordt organisatiesecretaris en mag van 1993 tot 1997 zorgen voor folders en ander campagnemateriaal. Pluspunt is dat hij zo de partij van haver tot gort leert kennen.
In die tijd is Rutte werkzaam bij soep- en zeepbedrijf Unilever, waar hij na het afronden van zijn studie in 1992 aan de slag gaat.
Rutte is tot 1997 verantwoordelijk voor opleidingen en trainingen van Unilever-medewerkers en begeleidt enkele reorganisaties. In 1997 wordt hij personeelsmanager bij Calvé, een onderdeel van Unilever. Ook daar houdt hij zich bezig met een reorganisatie. Vervolgens treedt hij in 2002 als personeelsdirecteur in dienst van de IgloMora Groep BV, een dochter van Unilever.
Jaren later blijft Rutte, een verkoper in hart en nieren, de producten van Unilever verdedigen. "Ik ben een ster in schoonmaakmiddelen, ik heb niet voor niks tien jaar bij Unilever gewerkt", zei hij tegen Opzij. "Kampioen met stip is voor mij Cif, vroeger Jif. Daar ben ik dol op. En Robijn. En Cif-allesreiniger voor de ramen. Andere middelen komen er bij mij niet in. Dreft? Niks ervan, dat is van Procter & Gamble."
Ondertussen is de ster van Mark Rutte binnen de VVD rijzende. Partijleider Gerrit Zalm vraagt hem in 2002 om staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te worden in het eerste kabinet-Balkenende. Rutte zegt meteen ja.
Rutte krijgt de zware taak om maatschappelijk draagvlak te creëren voor de nieuwe Wet werk en bijstand, waarbij gemeenten grotendeels zelf opdraaien voor de kosten van uitkeringsgerechtigden.
Ondanks aanzienlijke weerstand van linkse partijen, vakbonden en de lokale overheden zelf, weet Rutte de wet door de Tweede Kamer te loodsen. "Mijn grootste prestatie", zo kijkt Rutte er later op terug.
Het kabinet valt na 87 dagen als de LPF-ministers Eduard Bomhoff en Herman Heinsbroek niet meer met elkaar door een deur kunnen. Rutte neemt enkele maanden plaats in de Tweede Kamer en gaat in mei 2003 verder als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in het tweede kabinet-Balkenende. Later maakt hij de overstap naar Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Rutte is campagneleider voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2006. De VVD verliest door het hele land zetels en partijleider Jozias van Aartsen stapt op.
Van Aartsen wil dat Rutte hem opvolgt. "We zaten op dezelfde golflengte. Ik heb hem altijd als een bondgenoot beschouwd", tekent Sitalsing op. Op 9 maart 2006 maakt Rutte bekend dat hij kandidaat-lijsttrekker is voor de Tweede Kamerverkiezingen later dat jaar.
Maar er is nog een sterke kandidaat: Rita Verdonk. De strijd tussen IJzeren Rita en de meer gematigde Rutte dreigt de VVD te verscheuren.
Verdonk is amper een jaar lid van de VVD als ze in 2003 minister van Vreemdelingenzaken en Integratie wordt in het kabinet-Balkenende II. Door haar strenge asielbeleid groeit ze uit tot één van de meest geliefde én gehate politici van Nederland. Veel VVD'ers zien in de daadkrachtige Verdonk een geschiktere lijsttrekker dan Mark Rutte, die ze als te links beoordelen.
Ivo Opstelten schiet Rutte te hulp. Hij trommelt zeven andere VVD-zwaargewichten op en samen zetten ze zich in voor Ruttes campagne voor het lijsttrekkerschap.
Op 31 mei 2006 zendt de NOS de uitslag van de lijsttrekkersverkiezing live uit. Tot ieders verrassing wint Rutte, met 51 procent van de stemmen. Verdonk blijft steken op 46 procent.
Maar de tweestrijd binnen de partij is nog niet voorbij. Voor de Tweede Kamerverkiezingen in november voert Verdonk haar eigen campagne, naast die van Rutte. De verdeeldheid doet de VVD geen goed: de partij verliest zes zetels. Verdonk haalt als nummer twee op de lijst 67.355 stemmen meer dan lijsttrekker Rutte, een unicum in de Nederlandse parlementaire geschiedenis.
Na de verkiezingen blijft Verdonk in de fractie voor onrust zorgen. Ze geeft herhaaldelijk interviews waarin ze openlijk Rutte ondermijnt. Een jaar lang bedekt de VVD-leider de aanvallen met de mantel der liefde. Hij wil stemmentrekker Verdonk binnenboord houden.
Maar in september 2007 pikt Rutte het niet als Verdonk bij een besloten bijeenkomst wederom kritiek op hem uit. Volgens de politica is de VVD "onzichtbaar" in het integratiedebat. Voor Rutte is de maat vol: hij zet Verdonk uit de fractie.
Verdonk richt vervolgens een nieuwe partij op, Trots op Nederland, en scoort aanvankelijk hoog in de peilingen. Maar dat blijkt van korte duur: bij de verkiezingen in 2010 behaalt ze geen zetels. Een jaar later verdwijnt ze geruisloos uit de politiek.
Verdonk raakt wel een gevoelig punt: Rutte is als nieuwbakken leider op zoek naar zijn eigen geluid. Hij wil zijn stempel op de partij drukken en maakt daarbij enkele uitglijders.
Rutte lanceert met veel bombarie de term groen-rechts in zijn stuk Pamflet van een optimist, waarin hij zijn milieuvisie uiteenzet. Natuurbeschermers zijn kwaad, want de plannen van Rutte zijn nauwelijks als 'groen' te betitelen. Ook de VVD-top is not amused: een milieuagenda past niet bij de partij die zich altijd sterk heeft gemaakt voor meer asfalt. Ruttes pennenvrucht verdwijnt in de la.
In 2009 komen Rutte en VVD-Kamerlid Atzo Nicolaï met een liberale visie op de vrijheid van meningsuiting. "Burgers en politici moeten kunnen zeggen wat zij willen, zolang er niet wordt aangezet tot geweld tegen personen of hun bezittingen", zegt Rutte tegen De Telegraaf. "Alle andere beperkingen, zoals godslastering, gaan wat de VVD betreft overboord."
Tijdens de perspresentatie vraagt een journalist of dat betekent dat Holocaust-ontkenning mag van de VVD. "Ja", antwoordt Rutte. Dan is het hek van de dam. Het is anderhalve week voor de Europese Verkiezingen; een rel kan de VVD niet gebruiken. Rutte en andere VVD-coryfeeën proberen de schade te beperken. De VVD verliest uiteindelijk een van de vier zetels in Brussel.
De ommekeer komt met de kredietcrisis. De VVD focust zich op economische thema's en Rutte profileert zich als een man die verstand heeft van financiën. Hij heeft eindelijk een verhaal.
Ook hierin speelt Ivo Opstelten, op dat moment partijvoorzitter, een grote rol. Hij professionaliseert de campagne en zorgt dat de VVD zich richt op herkenbare thema's als meer asfalt, lagere belastingen en veiligheid. Opstelten maakt van de VVD weer een eenheid.
In de Tweede Kamer doet Rutte ondertussen alles om zich af te zetten tegen het kabinet Balkenende, dat worstelt met de economische crisis. Hoogtepunt is de motie van wantrouwen die Rutte indient samen met de PVV en SP.
Na twee verloren verkiezingen op rij is het raak: Mark Rutte wint in 2010. Voor het eerst in haar geschiedenis is de VVD de grootste.
Er volgt een lastige formatie van vier maanden waarin vijf formateurs worden versleten. VVD en CDA besluiten uiteindelijk met elkaar te gaan regeren als minderheidskabinet, met gedoogsteun van de PVV. Rutte is de eerste liberale premier van Nederland sinds Pieter Cort van der Linden.
Hoewel Geert Wilders op papier niet meeregeert, trekt hij in de praktijk aan de touwtjes. Rutte doet er alles aan om de gedoger te paaien om zo zijn kabinet overeind te houden. Als Wilders een Polenmeldpunt in het leven roept, houdt Rutte zich op de vlakte. Een hoofddoekjesverbod of tuigdorpen? Rutte laat het begaan.
Het kabinet-Rutte I valt nadat de gesprekken in het Catshuis met Wilders mislukken.
Het Centraal Planbureau berekent dat het Nederlandse begrotingstekort voor 2013 oploopt tot 4,5 procent. Dus sluiten VVD, CDA en PVV zich op in het Catshuis om op zoek te gaan naar 14 miljard euro aan nieuwe bezuinigingen, om zo onder de Europese norm van 3 procent te blijven.
Na zeven weken onderhandelen trekt Wilders onverwacht de stekker uit het kabinet. Mark Rutte en CDA-minister Maxime Verhagen zijn sprakeloos; ze dachten dat een akkoord binnen handbereik was. Na achttien maanden is Ruttes eerste kabinet gestrand. Later zou hij zeggen dat hij een fout maakte door met de PVV in zee te gaan.
De verkiezingscampagne in 2012 ontaardt in een strijd tussen Mark Rutte en PvdA-leider Diederik Samsom.
SP-voorman Emile Roemer lijkt aanvankelijk uitzicht te hebben op het premierschap, maar in debat met Rutte op primetime bij RTL komt hij niet uit de verf. Gebrek aan cijferkennis breekt de hakkelende Roemer op. Diederik Samsom springt in het gat en ontpopt zich tot stem van de redelijkheid. Campagnestrategen zien dit later als het sleutelmoment in de campagne.
De VVD en PvdA zijn met afstand de grootste partijen na de verkiezingen, met respectievelijk 41 en 38 zetels. De kiezer heeft gesproken: een rood-liberale coalitie moet het land leiden.
Al tijdens de verkiezingsnacht hebben Rutte en Samsom contact via sms en de volgende dag zitten ze om tafel. Ze mogen elkaar en zijn er op hoofdlijnen al snel uit. Binnen twee maanden staat het kabinet-Rutte II op het bordes bij de koningin. Zonder Samsom, want hij blijft in de Kamer zitten als fractievoorzitter. Lodewijk Asscher is de nieuwe vicepremier.
Het kabinet-Rutte II grossiert in akkoorden. De coalitie heeft in de Eerste Kamer geen meerderheid, dus zijn Rutte en Asscher afhankelijk van kleinere partijen als D66, GroenLinks en de SGP. Hier is Rutte op zijn best: relaties opbouwen, alle opties open houden en zorgen dat de deal er komt.
Rutte ontpopt zich tot een goedlachse premier waar niks aan blijft kleven, ondanks dat zijn bewindslieden regelmatig in het nauw komen. Met name de Teevendeal blijft het kabinet achtervolgen.
Als officier van justitie sluit Fred Teeven in 2000 een deal met drugscrimineel Cees H, maar welk bedrag is daarmee gemoeid? Bonnetjes zijn onvindbaar, Teeven weet het niet meer en Rutte houdt zich van de domme.
De affaire kost uiteindelijk vier VVD'ers de kop, waaronder die van Ruttes trouwe bondgenoot Ivo Opstelten. Hij lichtte de Kamer verkeerd voor over het bedrag en pakt op 9 maart 2015 zijn biezen, samen met Teeven.
Het moeilijkste moment tijdens Ruttes premierschap komt in 2014, als een Boeing-toestel neerstort in Oekraïne. Aan boord zijn 193 Nederlanders. Niemand overleeft de ramp.
De MH17-ramp legt een grote zwakte van Rutte bloot: hij is een uitstekend debater, maar het publiek emotioneel raken gaat hem moeilijker af.
Neem de toespraak die hij gaf bij de herdenking van de slachtoffers een jaar later. "De premier sprak de nabestaanden toe in fraaie volzinnen waarin volop ruimte is voor rouw en hoop", schrijft Sitalsing in haar portret van Rutte. "Maar het beklijft niet. Niet één zinsnede."
Een groot contrast met de speech van Frans Timmermans in de VN-Veiligheidsraad.
Ook tijdens zijn premierschap blijft Rutte een ochtend in de week maatschappijleer geven op het Haagse Johan de Witt College.
Rutte benadert in 2008 voormalig Kamerlid Kars Veling, die dan directeur is van de scholengemeenschap. "Hij wilde contact houden met de echte wereld. Daarom vroeg hij mij of hij één keer in de week voor de klas mocht staan. Ik vond het een goed idee", aldus Veling tegen RTL Nieuws.
Slechts bij hoge uitzondering slaat hij een les over. Zelfs tijdens het cruciale Catshuisoverleg staat hij gewoon voor de klas.
Te koop loopt hij nooit met zijn plek voor de klas. Tv-ploegen die willen filmen in de les worden steevast geweigerd, net als andere politieke partijen die een gastles willen verzorgen. Zijn leerlingen zijn geen onderdeel van de VVD-campagne.
Eind november 2022 zegt hij dat hij na zijn politieke carrière graag helemaal het onderwijs in wil. "In de politiek is er nog wel eens een dag is dat je ‘s avonds denkt: was dit nou allemaal nuttig? Maar een leraar hoeft zich die vraag nooit te stellen."
De inmiddels 56-jarige Rutte is nog altijd alleenstaand en heeft nooit samengewoond. Bij Zomergasten in 2016 vertelde hij dat zijn laatste relatie dateert van zijn studententijd.
Hij staat wel open voor een relatie, maar "de dingen lopen zoals ze lopen", aldus de premier tegen presentator Thomas Erdbrink. "Alleen zijn is misschien wel het laatste taboe."
In dezelfde uitzending van Zomergasten haalt Mark Rutte hard uit naar Turks-Nederlandse jongeren die na de mislukte Turkse coup in Nederland de straat op gingen.
"Mijn primaire eerste gevoel is: lazer zelf op. Ga zelf terug naar Turkije. Pleur op", zegt Rutte na het zien van de beelden. Het komt hem op veel kritiek te staan van de oppositie. Een premier hoort zoiets niet te zeggen.
Begin 2017 doet Rutte er een schepje bovenop in een open brief aan alle Nederlanders. De kernzin: "Doe normaal of ga weg."
Het is harde taal over immigratie en integratie die Rutte in het verleden uit de weg ging. Zo krijgt het volkse deel van de VVD-achterban tien jaar na het vertrek van Verdonk alsnog de leider die ze willen.
Het lijkt zich uit de betalen. Rutte neemt Wilders de wind uit de zeilen en boekt zijn derde verkiezingswinst op rij.
De VVD verliest weliswaar, maar blijft met afstand de grootste partij. "Na de Brexit en na de verkiezingen in de Verenigde Staten is 'ho' gezegd tegen het verkeerd soort populisme", aldus Rutte.
"In een campagne is het onvermijdelijk dat verschillen worden benadrukt. Die zijn de laatste dagen natuurlijk uitvergroot. Maar nu is het van belang het land weer bij elkaar te brengen en een stabiele regering te vormen, zodat we het land de komende vier jaar op een stabiele manier kunnen besturen", zei Rutte. "En daar wil ik alles voor geven."
Na 10 maanden onderhandelen komt er een nieuw kabinet met VVD, CDA, D66 en de ChristenUnie. Het nieuwe kabinet heeft een meerderheid van slechts één zetel in de Eerste en Tweede Kamer. Dat betekent dat er maar een dissident hoeft te zijn om de plannen van Rutte III te dwarsbomen.
Een wankele meerderheid dus, maar dat is Mark Rutte wel toevertrouwd. Deals smeden en de kikkers in de kruiwagen houden zijn twee van zijn beste kwaliteiten.
Een van de meeste omstreden plannen uit het regeerakkoord is de afschaffing van de dividendbelasting. Uiteindelijk moet Rutte bakzeil halen: de maatregel gaat van tafel.
Foto: ANP
Volgens de premier is de afschaffing van de dividendtaks goed voor het Nederlandse vestigingsklimaat. De maatregel die in geen enkel verkiezingsprogramma stond, kost de staat bijna 2 miljard euro. Er is dan ook veel kritiek op het plan.
Als Unilever besluit om het hoofdkantoor toch niet naar Rotterdam te verplaatsen, verdwijnt het belangrijkste argument van Rutte. "Een belangrijke testcase van het succes van zo’n maatregel ging vorige week niet goed", zo omschreef Rutte het.
De afschaffing van de dividendtaks wordt in oktober 2018 geschrapt. NRC-columnist Tom-Jan Meeus omschreef het als "een van de zwaarste nederlagen uit de loopbaan van de premier".
Maar Rutte reageert laconiek op het dividenddrama. Op vragen of het zijn positie heeft beschadigd, zei hij: "Een kras? Mijn baan is een verzameling van krassen."
Begin 2020 krijgt Nederland te maken met het coronavirus. Het land gaat op slot.
Op 16 maart 2020 geeft Rutte een gedenkwaardige tv-toespraak vanuit het Torentje. Hij waarschuwt dat de uitbraak van het coronavirus nog maanden kan duren. Kenners prijzen de crisisspeech van de premier en loven zijn leiderschap.
Die maand neemt het kabinet ongekende maatregelen: Nederland gaat op slot. Evenementen worden verboden, scholen en horeca gaan dicht en thuiswerken is de norm. Ook komt de regering met steunpakketten om ondernemers te helpen.
Dankzij de strenge regels lukt het om het coronavirus te bedwingen. Maar tegen het eind van de zomer loopt het aantal bevestigde besmettingen opnieuw op. De testcapaciteit blijkt ontoereikend en de GGD's kunnen het bron- en contactonderzoek niet meer aan.
Rutte wacht lang met het instellen van een nieuwe lockdown, waardoor het coronavirus oplaait. Begin oktober is de tweede golf een feit. Op 13 oktober komt het kabinet eindelijk met strengere regels die minimaal vier weken gelden.
Dit keer zijn kenners minder lovend over Rutte. Met name de gebrekkige communicatie van het kabinet oogst kritiek. Zo blijkt een "dringend advies" om mondkapjes te dragen onvoldoende en gaat het kabinet enkele weken later alsnog over tot een verplichting.
Ook de avondklok die begin 2021 werd ingesteld, stuitte op veel kritiek en leidde tot felle protesten.
Zijn derde kabinet treedt in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 af vanwege het toeslagenschandaal
Twee maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 treedt het kabinet-Rutte III af vanwege het toeslagenschandaal. Duizenden ouders worden in de zich al jaren voortslepende kwestie financieel zwaar gedupeerd, omdat ze door de Belastingdienst onterecht werden beschuldigd van fraude met kinderopvangtoeslag.
"De rechtsstaat moet burgers beschermen tegen een almachtige overheid en dat is hier op een verschrikkelijke manier mis gegaan", verklaart Rutte over het aftreden van het kabinet. "De politieke verantwoordelijkheid ligt uiteindelijk bij het zittende kabinet en nergens anders."
Het aftreden volgt een paar weken na een uiterst kritisch rapport van een parlementaire onderzoekscommissie naar de affaire en pas nadat de oppositie heeft aangekondigd een motie van wantrouwen in te dienen, die op zeer brede steun kan rekenen.
De VVD van Mark Rutte wordt opnieuw de grootste partij, maar de daaropvolgende formatie duurt mede vanwege de uitgelekte aantekening 'functie elders' voor Pieter Omtzigt maar liefst 299 dagen
De Tweede Kamerverkiezingen van 2021 worden gehouden tijdens de coronapandemie en daardoor vindt de campagne grotendeels digitaal plaats en verloopt de campagne tam. Rutte wil duidelijk de premiersbonus incasseren en iss zoals gebruikelijk optimistisch over de toekomst. Hij geeft aan samen te willen werken "met alle andere redelijke partijen in Nederland" om sterker uit de coronacrisis te komen. Het toeslagenschandaal speelt nauwelijks een rol tijdens de campagne.
De strategie heeft succes en de VVD wordt met 33 zetels verreweg de grootste partij. Rutte kan zijn vierde kabinet gaan smeden, maar de formatie verloopt uiterst moeizaam en duurde maar liefst 299 dagen, een naoorlogs record. Dat komt mede doordat er notities uitlekten van verkenner Kajsa Ollongren met de tekst "positie Omtzigt, functie elders". Nadat Rutte eerst nog heeft ontkend over Omtzigt te hebben gesproken, blijkt dat al snel wel het geval te zijn geweest en ontstaat er een enorm wantrouwen met Rutte te regeren.
"Hier scheiden onze wegen", zegt D66-leider Sigrid Kaag tijdens het beruchte 1 april-debat over de kwestie. Ook toenmalig ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers geeft in een kranteninterview aan niet meer onder Rutte in een kabinet te stappen.
Vrijwel de hele Kamer steunt een motie van afkeuring tegen Rutte, maar aan het eind van het lange liedje staat er in januari 2022 toch weer een kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie op het bordes.
Kabinet-Rutte IV worstelt met stikstof, klimaatbeleid en de woningcrisis, maar valt uiteindelijk over het asielbeleid
Het moeizaam tot stand gekomen kabinet-Rutte IV wordt nooit meer dan een politiek verstandshuwelijk. Ondanks ambitieuze plannen lukt het niet om concrete maatregelen in te voeren voor het reduceren van stikstof, de toekomst van de landbouw, een effectief klimaatbeleid en het oplossen van de woningcrisis.
Ook het asielbeleid is vanwege de opvattingen van de vier coalitiepartijen die ver uiteen liggen al van het begin af aan een uiterst moeizaam dossier.
Na maandenlang van moeizame gesprekken verrast Mark Rutte zijn onderhandelingspartners op een woensdagavond in juli 2023 met zijn harde opstelling. Hij eist dat alle coalitiepartijen instemmen met het beperken van gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen, maar dat is voor D66 en vooral de ChristenUnie niet acceptabel.
Ondanks pogingen toch nog een uitweg te vinden, valt het vierde kabinet Rutte twee dagen later, op 7 juli 2023. De premier noemt de situatie "betreurenswaardig, maar de politieke realiteit waar we niet omheen kunnen".
Na een weekend nadenken kondigt Rutte aan de politiek te gaan verlaten en geen lijsttrekker te willen zijn voor de komende Kamerverkiezingen. Wel blijft hij nog aan als demissionair premier totdat er een nieuw kabinet aantreedt, Dat zal waarschijnlijk ergens in de loop van 2024 gebeuren.
Rutte zegt nog niet te weten wat hij daarna gaat doen, al hint hij wel op een toekomst in het onderwijs. Hij zegt in elk geval geen internationale topfunctie te ambiëren, zoals die van NAVO-baas.
