De politieke chaos die de Britse politiek over zichzelf heeft afgeroepen na het Brexit-referendum oogt niet bepaald uitnodigend. Toch wil PVV-leider Geert Wilders dat Nederland het Britse voorbeeld volgt. De contouren van zijn plan beginnen steeds duidelijker te worden.
Binnen twee weken na het Brexit-referendum van 23 juni verliet de belangrijkste Brexiteers het strijdtoneel: Boris Johnson en Michael Gove sneuvelden in de strijd om de opvolging van premier David Cameron, en UKIP-leider Nigel Farage kondigde doodleuk aan dat hij ermee stopte omdat hij “zijn leven terug wilde”.
De kans op een referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie is klein in Nederland, maar duidelijk is dat PVV-leider Geert Wilders van de Nexit een dominant thema wil maken in de aanloop naar de Tweede Kamer-verkiezingen van maart 2017.
Gelukkig krijgen Nederlandse kiezers daarbij één harde belofte. Mocht het tot een Nexit-referendum komen waarbij een meerderheid van de Nederlanders vóór het vertrek uit de Europese Unie stemt, dan loopt Wilders niet weg. “Als de Nederlanders volgend jaar kiezen voor een referendum en een Nexit, dan ga ik niet de week erna op het strand liggen en doen alsof er niets is gebeurd”, zo gaf Wilders afgelopen weekend aan tegenover Het Nieuwsblad uit Vlaanderen.
Die staat.
Het expertplan van de Nexit
Maar er is meer. Wilders heeft naar eigen zeggen een plan voor hoe het verder moet na het Nexit-referendum. Dat plan is grotendeels gebaseerd op een rapport dat onderzoekbureau Capital Economics in 2014 publiceerde in opdracht van de PVV. "Er ligt een dik rapport klaar waar een gerenommeerd Brits bureau anderhalf jaar aan heeft gewerkt. Wij wéten wat we moeten doen als het in Nederland zover zou komen", zegt Wilders hierover tegen Het Nieuwsblad.
Belangrijk punt om te noteren: Wilders fulmineert graag tegen 'de elites', maar bouwt zijn casus voor de Nexit op argumenten van academisch geschoolde economische experts. In tegenstelling tot sommige Brexiteers - "People in this country have had enough of experts" in de woorden van Michael Gove - neemt Wilders in ieder geval zijn eigen experts serieus.
Voor het verdere Nexit-debat zou dit logischerwijs moeten betekenen dat experts die het niet met Wilders eens zijn, recht van spreken houden en niet kunnen worden afgeserveerd louter en alleen omdat ze expert zijn.
Opvallende veronderstellingen
Het rapport van Capital Economics werd in 2014 uitvoerig doorgenomen door econoom Mathijs Bouman. Er zitten volgens Bouman een aantal merkwaardige veronderstellingen in de Nexit-visie van het onderzoeksbureau.
Problematisch is bijvoorbeeld dat Capital Economics veronderstelt dat Nederland na uittreding uit de EU een min of meer vrije keuze heeft om een nieuw handelsakkoord met de Europese Unie af te sluiten, dat vervolgens nauwelijks invloed heeft op de handel met de EU.
De gewaagde veronderstelling is dus: Nederland kan zijn belangrijkste handelspartners Duitsland en België keihard schofferen door uit de EU te stappen en vervolgens een voor de handel op geen enkele wijze schadelijke deal sluiten met een Europese Unie die nog altijd onder leiding van Duitsland staat.
Verder gaat het Britse onderzoeksbureau uit van de tamelijk optimistsche stelling dat een zelfstandig Nederland even goede of betere handelsdeals kan sluiten met landen buiten de EU. Dus China (1,4 miljard inwoners) en de Verenigde Staten (324 miljoen inwoners) zullen een onafhankelijk Nederland van 17 miljoen zielen minstens zo serieus nemen als een Europees handelsblok van meer dan 400 miljoen consumenten.
Gulden invoeren
Een derde kernpunt in de analyse van Bouman is dat Capital Economics veronderstelt dat Nederland de gulden opnieuw invoert en vervolgens een onafhankelijk monetair beleid voert, waarbij er geen vaste koppeling komt met de euro.
De gulden zal volgens het Nexit-plan in korte tijd stabiliseren rond de introductiewaarde en Nederland houdt vervolgens een vrij zwevende en tegelijk stabiele munt. Substantiële wisselkoersrisico's met bijbehorende kosten voor de Nederlandse im- en export zijn er voor de langere termijn eenvoudigweg niet, in de glazen bol van Capital Economics.
Dit is zacht gezegd opmerkelijk, want al ver vóór de invoering van de euro, heeft Nederland in de jaren 70 uit economische overwegingen de gulden gekoppeld aan de Duitse D-mark.
Interne markt blijft na Nexit
Wilders geeft gelukkig meer inzicht in zijn op Capital Economics leunende Nexit-plan in het interview met Het Nieuwsblad; begin juli liet de PVV-voorman zich tegenover het Duitse weekblad Der Spiegel ook over de Nexit uit, zodat de contouren van een visie zichtbaar beginnen te worden.
De belangrijkste opmerking die Wilders maakt over de Nexit is: "Op de korte termijn zijn er misschien risico’s, maar op de lange termijn is het zeker een winst. Enige voorwaarde is dat je toegang houdt tot de Europese interne markt."
Daar is ie! De interne markt, dus geen lossere handelsrelaties via de Europese Vrijhandelsassociatie of de Wereldhandelsorganisatie, maar zo innig mogelijk verbonden blijven met de interne markt. Dit kan alleen als je kiest voor het zogenoemde Noorse model: lid worden van de Europese Economische Ruimte (EER). En dat heeft belangrijke implicaties.
Vrij verkeer
Op de eerste plaats betekent het lidmaatschap van de EER dat je het vrije verkeer van goederen, diensten, kapitaal en arbeid respecteert. Dus: geen blokkade van bijvoorbeeld Polen en Roemenen die in Nederland komen werken. Dat erkent Wilders ook: "Het grootste probleem in Nederland en België zijn niet die immigranten uit Litouwen en Slovakije. Het grootste probleem, zowel voor asiel als voor terreur, zijn de immigranten uit niet-westerse landen", zegt hij tegen Het Nieuwsblad. De PVV-leider accepteert daarmee dat je "iets van vrij verkeer van personen binnen de EU" moet accepteren.
Wat Wilders niet noemt, maar wat minstens zo belangrijk is: lidmaatschap van de EER betekent dat je het gros van de EU-wetgeving moet overnemen, maar geen enkele invloed hebt op het tot stand komen van die wetgeving. Bovendien moet je fors blijven bijdragen aan het EU-budget.
Onderzoekers van The London School of Economics berekenden dat het Verenigd Koninkrijk met een EER-lidmaatschap een besparing van ongeveer 17 procent zouden kunnen boeken op de huidige EU-bijdrage, maar dus nog steeds ruim vier vijfde van de huidige EU-bijdrage in de Brusselse kas zou moeten storten. Met nul invloed.
Gulden: vrij zwevend, maar misschien ook gekoppeld
Tegenover Der Spiegel maakte Wilders ook een opmerking over de herinvoering van de gulden na de Nexit. "Wir können den Gulden wieder einführen, das würde zwei Jahre lang Kosten verursachen, aber ab dem dritten Jahr Vorteile bringen. Das sagt eine unserer Studien, die von seriösen Wirtschaftsinstituten durchgeführt wurden. Wir könnten dennoch dem Euro folgen. Es gibt viele Möglichkeiten."
Wilders hinkt hier op twee gedachten. Aan de ene kant overweegt hij de lijn van Capital Economics: herinvoering van de gulden met een gouden toekomst na drie jaar via een vrij zwevende, doch stabiele munt.
Tegelijk houdt Wilders een andere optie open: de euro volgen! Dus wel een gekoppelde munt die dan officieel gulden heet, maar feitelijk een pseudo-euro is.
Nexit-plan in een notendop
Het post-Nexit ideaal van Geert Wilders begint dus enige kleur te krijgen. Samenvattend: Wilders gaat na een succesvol Nexit-referendum niet op het het strand liggen en doen alsof er niets is gebeurd. De PVV zal onder zijn leiding aansturen op lidmaatschap van de Europese Economische Ruimte. Dat betekent: toegang tot de interne markt, maar ook een forse bijdrage aan het EU-budget en geen enkele invloed op EU-wetten. Oost-Europeanen blijven welkom om in Nederland te werken.
Bij het migratiebeleid voor niet EU-landen worden criteria als opleiding, relevante werkervaring en talenkennis ondergeschikt aan het gegeven of je al dan niet uit een "islamitisch land" komt.
De gulden kan een vrij zwevende munt worden, waarbij het in ieder geval na drie jaar beter wordt. Of we stappen uit de euro en klinken de gulden vervolgens weer vast aan de euro - waarbij DNB-president Klaas Knot niets meer te zeggen heeft in Frankfurt, maar wel het rentebeleid van de ECB slaafs mag volgen. Er zijn vele mogelijkheden.
Mini-kans op kredietcrisis
Economische en financiële onzekerheid bij de aanvang van de Nexit moeten we op de koop toenemen. Het risico van een een exodus van pan-Europese bedrijven met hoofdkantoren in Nederland na een Nexit - mede vanwege mogelijke fiscale complicaties - is vooralsnog een blanco pagina in het Nexit-plan. Wilders heeft dat klaarblijkelijk nog niet getoetst bij bedrijven als Randstad, Shell, AkzoNobel, Heineken, Philips, Unilever en KLM.
Wel erkent Wilders tegenover Het Nieuwsblad dat er bij een Nexit een kans is op een "mogelijke kredietcrisis", al is die volgens de PVV-voorman heel klein. Dat heeft Capital Economics namelijk aangegeven.
Let wel: als die heel kleine kans op een kredietcrisis - bijvoorbeeld vanwege een escalerende EU/eurocrisis na de Nexit - opnieuw leidt tot een mondiale economische depressie zoals in 2008, moeten we wellicht wat langer dan drie jaar wachten, voordat de zegeningen van de Nexit zichtbaar worden.
