Het wordt gezien als de best beschikbare oplossing voor hoog radioactief afval, dat 100.000 jaar gevaarlijk blijft: een tombe diep in de grond.
Waar landen als de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Japan op politieke weerstand stuiten, is Finland vast begonnen met graven.
Op het eiland Olkiluoto in de Baltische Zee, net buiten de Finse kust, is een gangenstelsel uitgeboord, en wordt nu de tombe zelf aangelegd, zo meldt Wall Street Journal. Er wordt geboord in gesteente van miljarden jaren oud, dat zo’n honderd verdiepingen in de grond ligt.
In 2020 moet er 6.500 ton uranium worden opgeslagen – en het is de bedoeling dat het daar voor de komende 100.000 jaar ligt. De tunnels worden uiteindelijk weer volgestort en gesloten, zodat niemand er meer bij kan.
Het project is niet alleen een technisch hoogstandje, ook politiek ligt het gevoelig. Wetenschappers zien een opslag diep onder de grond als de beste oplossing voor hoogradioactief afval – als er de juiste geologische omstandigheden zijn.
Maar het is heel duur, kost veel tijd, en niet iedereen is ervan overtuigd dat het zo'n goede oplossing is.
Politieke problemen
De Finnen zijn dan ook het enige land ter wereld dat zo ver is met een permanente opslag van nucleair afval. De rest van de wereld richt zich op tijdelijke opslag, waar het afval wordt bewaard in gekoelde opslagbuizen.
In Duitsland waren er plannen om het afval op te slaan in een zoutmijn - het zout zou een mooie buffer zijn tegen geologische veranderingen, en het radioactieve vuil zou er daarom extra veilig liggen. Maar Duitsland heeft slechte ervaringen met een eerdere opslag in een zoutmijn, die lekte. Er is veel politieke weerstand, en een besluit is nog altijd niet genomen.
In Japan wordt er al jaren gesteggeld over waar een dergelijke opslag zou moeten komen, terwijl de VS afwacht of Trump een plek gaat aanwijzen waar een dergelijke opslag zou moeten komen. Ondertussen is in Finland alles al praktisch geregeld.
"Misschien komt het door het weer, maar Finnen zijn erg praktisch ingesteld", vertelt Pasi Tuohimaa, woordvoerder van Teollisuuden Voima Oyj, het bedrijf dat de twee Finse kerncentrales beheert, tegen de WSJ.
Het proces ging in Finland namelijk vrij makkelijk: de overheid zag op vijf plaatsen een mogelijkheid voor de opslag, en vroeg de betreffende gemeentes om daarvoor een plan in te sturen. De gemeente Eurajoki, op het eiland Olkiluoto, had het beste idee, en dus begon het boren van de opslag in 2004.
Burgers lijken blij te zijn met de opslag: de twijfels onder de 9.300 inwoners van de gemeente is vervaagd. In 1984 dacht nog zestig procent van de inwoners dat een veilige opslag van nucleair afval onder de grond niet mogelijk was. In 2008 was dat nog maar 34 procent.
Misschien heeft het ook iets te maken met de miljoenen euro's die in de gemeente zijn gepompt. Er is een nieuwe bibliotheek, een bejaardentehuis, sportvelden, de scholen zijn gerenoveerd - en de inkomensbelasting is verlaagd naar 18 procent.
Nieuwe ijstijd
Maar volgens protestgroepen is de oplossing niet perfect - is de opslag wel bestendig tegen de ergste natuurrampen?
"Zelfs het hardste gesteente dat er op aarde bestaat zal breken tijdens een ijstijd", aldus Juha Aromaa van de Finse Greenpeace. "We kunnen er over zo'n enorme tijdspanne niet zeker van zijn dat het afval weglekt naar de Baltische Zee."
In de documentaire Into Eternity (zie onder) worden ook al vraagtekens bij de permanente opslag gezet. 100 duizend jaar is een enorme tijd: vergelijk het met de Egyptische piramides, die een goede 4.500 jaar oud zijn. Toen wij de piramides ontdekten, gingen we op jacht naar schatten. Wat als het nucleaire afval wordt vergeten, en een volgende beschaving de opslag openbreekt?
Desondanks wordt het voorbeeld van Finland over de hele wereld met interesse gevolgd. "Ik weet niet hoeveel delegaties we al uit Japan hebben gehad, misschien wel honderden", stelt Jorma Aurela van het Finse ministerie van Economische Zaken tegen WSJ.
Wereldwijd is er zo'n 266 duizend ton aan nucleair afval dat in een tijdelijke opslag ligt, stelt het Internationaal Atoomenergie Agentschap. Dat kost belastingbetalers miljarden totdat er een permanente oplossing is. "De technologie is er al, dat hebben de Finnen aangetoond", stelt Irina Gaus, hoofd onderzoek en ontwikkeling van het Zwitserse Nagra, dat onderzoek doet naar een dergelijke opslag in het Alpenland. "De samenleving moet nu een besluit nemen."
