Een stuk ijs met een omvang groter dan de provincie Gelderland breekt zich los van een Antarctische gletsjer.
De kloof tussen het blok ijs en het zuidelijke continent wordt steeds groter. Volgens één wetenschapper moet het binnen enkele maanden losbreken.
Het enorme ijsblok is onderdeel van de Larsen C-ijsplaat, de voorste rand van een van de grootste gletsjersystemen ter wereld.
Het wordt een ijsplaat genoemd omdat het op de oceaan drijft. Het is gebruikelijk dat ijsplaten grote ijsbergen afkalven, door de sneeuw die de oude gletsjer de zee induwt.
Maar het drijvende stuk ijs naast Antarctica’s meest prominente schiereiland is gigantisch – meer dan 335 meter dik en 5.180 vierkante kilometer in omvang – en het destabiliseert in rap tempo, waarschijnlijk extra snel door de door mensen veroorzaakte opwarming van de aarde.
Satellietbeelden laten zien dat de scheur zich begon te openen rond 2010, in 2015 was de scheur ruim 29 kilometer langer. In maart 2016 was de scheur nog eens 22 kilometer langer.
In november vloog een team wetenschappers van NASA's Operation IceBridge over de scheur en bevestigde dat die nu ruim 112 kilometer lang, ten minste 91 meter breed en een halve kilometer diep is.
Een andere groep onderzoekers, ditmaal van de Universiteit van Swansea in het Verenigd Koninkrijk, zegt nu dat het ijsblok nog maar vastzit aan 19 kilometer vast ijs.
Hoelang duurt het nog voordat het blok ijs volledig losbreekt?
"Het zou me verbazen als het niet binnen nu en een paar maanden gebeurt", schrijft glacioloog Adrian Luckman van de Universiteit van Swansea in een persbericht van 6 januari. "Het zit nu zo dicht tegen afkalving aan dat ik denk dat het onvermijdelijk is."
Dit is de voortgang van de scheur:
Momenteel hebben onderzoekers maar beperkte satellietdekking van het gebied. NASA's ICESat-missie ('Ice, Cloud and Land Elevation Satellite') eindigde in 2009. De volgende soortgelijke satelliet ICESat-2 wordt pas in 2018 gelanceerd.
Daarom verschillen de schattingen voor de afmetingen van de scheur ietwat, waardoor onderzoekers genoodzaakt zijn om over het gebied te vliegen voor bevestiging.
Aanstaand president Donald Trump heeft eerder gezegd dat hij van plan is om NASA geen geld meer te geven voor dit soort missies, die het ruimteagentschap al uitvoert sinds zijn oprichting, 59 jaar geleden.
NASA's speciale programma hiervoor, dat in ieder geval nog geld heeft tot 2019, heeft de poëtische naam IceBridge (ijsbrug).
"Scheurvorming van deze omvang gebeurt niet zo vaak, [dus] we krijgen niet zo vaak de kans om dit van dichtbij te bestuderen", schreef Joe MacGregor, een glacioloog en geofysicus bij NASA's Goddard Space Flight Center, eerder aan Business Insider per e-mail.
In december was MacGregor nog voorzichtiger met zijn schatting over wanneer de ijsberg zou afkalven. "Misschien een maand, misschien een jaar", zei hij. "Hoe meer we deze scheuren bestuderen, des te beter kunnen we hun evolutie en invloed op ijsplaten en oceanen voorspellen."
Maar wetenschappers zijn het erover eens dat de ijsberg op een gegeven moment zal afkalven, waarschijnlijk eerder vroeger dan later.
Als het blok uiteindelijk afbreekt, zal het voor zover bekend de op twee na grootste zijn in de geschiedenis. MacGregor zegt dat het "de Weddellzee en vervolgens de Zuidelijke Oceaan in zal drijven, om daarna meegenomen te worden in de grotere oceaancirculatie. Vervolgens zal het smelten, iets dat waarschijnlijk meerdere maanden zal duren, gezien de omvang van het blok."
Ineenstorting Larsen C-ijsblok
Computermodellen van sommige wetenschappers suggereren dat het afkalven van het Larsen C-ijsblok de volledige ijsplaat kan destabiliseren via een soort rimpeleffect. De ijsplaat heeft een oppervlakte van bijna 50.000 vierkante kilometer. Ter referentie: Nederland heeft een omvang van ruim 41.000 vierkante kilometer.
MacGregor nuanceert die mogelijkheid. Volgens hem voorspellen andere computermodellen dat het afkalven van de ijsrots geen effect heeft op de stabiliteit van het ijs.
Luckman is het daarmee eens. "We verwachten in de daaropvolgende maanden of jaren verdere afkalvingen, en misschien een eventuele ineenstorting. Maar het is erg moeilijk om dit te voorspellen", schrijft Luckman in het persbericht. Hij voegt daaraan toe dat het "niet direct ineen zal storten, of iets soortgelijks".
Stijging zeespiegel
Een vlugge ineenstorting van een ijsplaat zou echter niet ongekend zijn. In 2002 brak een groot stuk van de nabijgelegen Larsen B-ijsplaat af. Maar binnen een maand brokkelde snel - en vrij onverwacht - een nog groter stuk van het 10.000 jaar oude landschap af. De rest van Larsen B zou rond 2020 verdwenen kunnen zijn.
Misschien het enige goede nieuws over Larsen C is dat de ijsplaat "al op de oceaan drijft, en het dus een gelijkwaardige hoeveelheid watermassa heeft verplaatst en de zeespiegel al een klein stukje omhoog is gegaan", aldus MacGregor. "Het smelten van de rest van de ijsberg zal dat niet veranderen."
Het slechte nieuws is dat als Larsen C instort, al het ijs dat het vasthoudt nog eens 10 centimeter aan de zeespiegel zal toevoegen over de komende jaren en decennia - en dit is nog maar een van de vele ijsgebieden die wordt beïnvloedt door klimaatverandering.
