Aanstaand president Donald Trump liet afgelopen donderdag weten dat hij vliegtuigproducent Boeing een offerte heeft gevraagd voor een aantrekkelijk geprijsde F-18 Super Hornet. Dit als reactie op een reeks van budgetoverschrijdingen en andere ontwikkelingsproblemen met de F-35 gevechtsstraaljager.
Trump zet hiermee impliciet vraagtekens bij de verdere ontwikkeling van de F-35, in Nederland beter bekend als de Joint Strike Fighter (JSF).
Geen onbelangrijk nieuws – de Nederlandse regering heeft zich jaren geleden immers gecommitteerd om Joint Strike Fighters te kopen en doet mee met de ontwikkeling ervan. De peperdure opvolger van de F-16 zorgt in Nederland al jaren voor discussie, de eerste F-35 moet in 2019 definitief naar Nederland komen.
Het kabinet wil er in totaal 37 van aanschaffen, voor een bedrag van 4,5 miljard euro. Mocht Donald Trump de ontwikkeling van de F-35 de nek omdraaien, dan heeft dat natuurlijk grote consequenties voor de aanschaf van de JSF.
Trumps verzoek, zoals wel vaker middels een tweet, volgde de dag nadat hij afzonderlijke gesprekken had gevoerd met de CEOs van Boeing en Lockheed Martin. Gesprekken over de kostenreductie van de nieuwe generatie F-35 stealth jets en het nieuwe presidentiële vliegtuig.
Boeing antwoordde, eveneens via een tweet, dat het de uitnodiging aannam om met de regering-Trump samen te werken om "op betaalbare wijze tegemoet te komen aan de militaire behoeften van de Verenigde Staten."
Op 12 december zei Trump dat de kosten voor Lockheed Martins vijfde generatie stealth F-35 Lightning II jet "uit de hand" liepen. Het bericht deed de prijs van het aandeel Lockheed Martin's binnen dag kelderen van 251 dollar naar 245,50 dollar, waar het zich uiteindelijk herstelde tot iets meer dan 253 dollar.
Afgelopen donderdag kreeg het aandeel weer een tik en daalde het 2 procent in waarde naar 247,75, terwijl het aandeel Boeing met 0,7 procent steeg naar 158,52 dollar.
"We proberen de kosten te drukken...vooral met de F-35. Het is een zeer, zeer kostbaar programma," liet Trump woensdag weten na zijn meeting met Marillyn Hewson. Trump zei dat de onderhandeling met Lockheed Martin "in de beginfase" waren en omschreef het als een "beetje dansen."
"Ik vind het belangrijk om het F35-programma te bespreken en de vooruitgang die we geboekt hebben in het terugdringen van de kosten," aldus Hewson in een verklaring. "De F-35 is cruciaal voor onze nationale veiligheid en ik heb benadrukt hoezeer wij betrokken zijn bij het leveren van betaalbare vliegtuigen aan het Amerikaanse leger en onze bondgenoten."
Lockheed Martins F-35 Lightning II, waarvan de ontwikkeling op 379 miljard dollar begroot is, is één van de heetste hangijzers in de geschiedenis van het ministerie van Defensie. Het programma kampt met tegenslagen zoals een gemankeerde schietstoel, trage software en een displayproblemen met de pilotenhelm.
"Toen we met het project beginnen waren we te optimistisch over de technische risico's, en dat leidde weer tot een onrealistische planning en budgettering. Toen we eenmaal tegen de eerste problemen aanliepen werden die niet goed aangepakt," aldus de chef van het F-35 Joint Program Office luitenant-generaal Chris Bogdan tijdens een briefing met journalisten afgelopen maandag. "Ik denk dat dit programma cruciaal is voor ons overwicht in de lucht voor de komende 50 jaar. Het programma ondervangt veel verouderde systemen en toestellen, er komt veel internationale samenwerking bij kijken en het is voor de Verenigde Staten noodzakelijk om haar veiligheid te waarborgen," aldus Bogdan.
De Boeing F/A-18E/F Super Hornet ligt een generatie achter op de F-35. Zo mist het bijvoorbeeld felbegeerde zaken als onzichtbaarheid en datafusie.
Kort samengevat: Boeings Super Hornet moet grotendeels opnieuw ontworpen, gemaakt en jarenlang getest worden wil het aan dezelfde eisen voldoen als de F-35.
Wat achtergrondinformatie over Amerika's vijfde generatie straaljager
Gefabriceerd door Lockheed Martin in Fort Worth, Texas, werd het vijfde generatie manusje-van-alles vliegtuig in 2001 ontwikkeld om de verouderde luchtvloot van luchtmacht, landmacht en marine te vervangen.
De F-35 werd zo ontworpen dat het aan de specifieke behoeften van elk defensie-onderdeel kon voldoen: voor de luchtmacht werd de F-35A ontworpen, voor het amfibische Korps Mariniers kwam de F-35B en ten slotte kreeg de marine de F-35C.
Alle modellen werden uitgerust met radar-ontwijkende stealthtechnologie, konden supersonische snelheden behalen en beschikten over "het meest krachtige en uitgebreide geïntegreerde pakket aan sensoren uit de geschiedenis van de straaljager," aldus Jeff Babione, baas van Lockheed Martins F-35 programma.
"Ik heb stealth," aldus luchtmachtmajoor Will "D-Rail" Andreotta, gezagvoerder van het F-35A Lightning II Heritage Flight Team en F-35 piloot in een recent interview met Business Insider.
"Ik heb tegen F-16's gevochten, maar tot een handgemeen kwam het nooit. Je kunt niet vechten tegen iets wat je niet ziet - als een F-16 me niet ziet, dan komt het nooit tot een handgemeen."
Met andere woorden - de F-35 kan zien terwijl hij zelf onzichtbaar blijft
Belangrijker, in tegenstelling tot andere gevechtsvliegtuigen kan de F-35 tijdens een gevecht beelden delen met andere F-35's. Daarmee creëert ze een "familie van systemen." "Vijfde generatie technologie gaat niet langer om platforms, maar om een familie van systemen, om netwerken, en dat geeft ons een enorm voordeel," aldus de chef-staf van de luchtmacht generaal David Goldfein tijdens een briefing van het Pentagon.
Voortbordurend op de voordelen zei luchtmachtgeneraal Scott Pleus, directeur van het F-35 integration office, dat het vliegtuig "door onze vijanden gevreesd zou moeten worden."
"In termen van dodelijkheid en overlevingskansen steekt het vliegtuig absoluut met kop en schouders uit boven de vloot die we nu in de lucht hebben," aldus Pleus, een F-35A piloot met meer dan 2300 vlieguren.
En dan nu het prijskaartje...
De VS is voornemens om 2443 F-35's aan te schaffen, op het prijskaartje dat hieraan hangt staat 379 miljard dollar.
Eerder deze week maakte het F-35 Joint Program Office bekend wat er uiteindelijk onder de streep komt te staan. Althans onder de streep van het meest recente productiecontract van de vijfde generatie F-35.
Na meer dan 14 maanden van onderhandelingen tussen het ministerie van Defensie en Lockheed Martin, werd het negende zogeheten Low Rate Initial Production (LRIP-9) contract voor 57 F-35 jets gewaardeerd op 6,1 miljard dollar.
De LRIP-9, in feite de negende batch straaljagers, bestaat uit 34 toestellen voor de VS en 23 voor 5 andere landen.
Een en ander betekent dat 42 toestellen van de F-35A nu voor 102,1 miljoen dollar over de toonbank gaan, dat 13 F-35B toestellen 131,6 miljoen dollar per stuk doen en dat 2 F-35C toestellen 132,2 miljoen dollar per stuk kosten.
Even ter vergelijking: in het vorige contract (LRIP-8) betaalde de Amerikaanse regering 108 miljoen dollar voor een F-35A, 134 miljoen dollar voor de F-35B en 129 miljoen dollar voor de F-35C.
Hoewel de toestellen voor de luchtmacht en het Korps Mariniers respectievelijk 5,9 miljoen en 2,4 miljoen dollar goedkoper waren, steeg de prijs van het toestel voor de marine met 3,2 miljoen dollar.
"Hoe dat zo?" vroeg Bogdan op een persbriefing. "Dat kwam doordat in de 9e batch de marine 2 C-modellen kocht en in de 8ste 4 toestellen."
"De productie wordt dus gehalveerd. Maar schaalvoordelen aan de ene kant gaan ten koste van die aan de andere. Ik ga er wel vanuit dat we met LRIP 10 zullen zien dat alle drie de modellen aanmerkelijk goedkoper zijn," aldus Bogdan.
En met "aanmerkelijk" bedoelt Bogdan naar eigen zeggen "iets in de orde van grootte van 6 tot 7 procent per vliegtuig."
Ondertussen bevinden de 57 toestellen in LRIP=9 in verschillende stadia van productie in Lockheed Martins assemblagefaciliteit in Fort Worth, Texas. Oplevering van deze toestellen staan voor het eerste kwartaal van 2017 op de rol.
