ANALYSE – De Amerikaanse binnenlandse en buitenlandse politiek dreigt een steeds groter risico te worden voor de wereldeconomie.
De Atlantic Council concludeerde onlangs in zijn Global Risks 2035 update dat het tijdperk van Amerikaanse dominantie voorbij is. De kans op een Chinees-Amerikaanse oorlog is sterk toegenomen en de wereldwijde veiligheid staat onder druk.
De hoofdbewoner van het Witte Huis draagt daar flink aan bij. President Donald Trump mag zichzelf grootse en ongeëvenaarde wijsheid toedichten, ondertussen heeft hij met onbehouwen, impulsief, kortzichtig en isolationistisch optreden de Amerikaanse reputatie fiks beschadigd. Partners twijfelen of ze nog kunnen bouwen op Washington, opponenten profiteren van het barstende westerse blok en mede door Amerika opgezette internationale instituties brokkelen af.
De VS bezit nog altijd gigantische militaire en economische macht, maar om die macht effectief en efficiënt aan te wenden zijn legitimiteit en autoriteit nodig. Onder het Pax Americana van na de Tweede Wereldoorlog vielen politieke autoriteit en legitimiteit vaak samen met economische en militaire (over)macht.
Veel landen accepteerden Amerikaans leiderschap. Niet onder dwang, maar omdat de VS in hun ogen die rol het beste vervulde en anderen liet meedelen in de opbrengsten. Andere landen waren minder welwillend, maar konden simpelweg niet om de hegemoon heen.
De vanzelfsprekendheid van de Amerikaanse dominantie staat ter discussie
Nu stelt die eerste groep landen zich steeds vaker de vraag of de VS nog wel recht heeft op en te vertrouwen is met de troon. De tweede groep maakt gretig gebruik van de afzwakkende Amerikaanse macht. Dat gaat ook makkelijker, omdat China intussen de Amerikaanse economie in sommige opzichten naar de kroon steekt en omdat nieuwe manieren van oorlogvoering uitdagers en underdogs bevoordelen.
Daarmee staat niet alleen de Amerikaanse supermacht onder druk, ook het internationale systeem dat de afgelopen decennia is opgebouwd om internationale politieke, financiële, economische en militaire betrekkingen in redelijke banen te leiden.
Met als basis onder meer de vrije markt met een zekere consensus over de spelregels, met organisaties als de VN en de Wereldhandelsorganisatie (WTO) en met de VS als agent van de wereld en leverancier van de mondiale reservevaluta.
Die grondregels worden steeds vaker met voeten getreden. Landen doen pogingen minder afhankelijk te worden van de dollar, internationale organisaties worden vleugellam en handels-, veiligheids- en andere verdragen worden getorpedeerd. In dit licht moeten ook de recente zorgen van de Franse president Macron over de NAVO bezien worden.
De impeachment-koorts heerst in Washington
Voorgaande Amerikaanse regeringen weefden een web van overweldigende politieke, economische en militaire macht gestaald met bondgenootschappen, samenwerkingsverbanden, verdragen en internationale organisaties. Dit web wordt uiteen gereten door eigen toedoen en andere spelers die gretig ge- en misbruik maken van gaten die Amerika laat vallen.
Amerikaanse verzwakking wordt versterkt nu impeachment-koorts heerst in Washington. Trump kiest voor de verdediging in de vorm van een aanval op de rechtsstaat. Hij weigert medewerking aan Congressionele onderzoeken, houdt getuigen weg en claimt in wezen dat de president boven de wet staat. Een constitutionele crisis dreigt, terwijl verkiezingen rap naderen.
Washington zal drukker zijn met interne aanbrandende pannen en potten op het vuur dan met het bereiden van een van fatsoenlijk buitenland- en economisch beleidsrecept. Een al lauwe wereldeconomie koelt daardoor verder af met toenemend risico op een mondiale recessie.
Andy Langenkamp is senior politiek analist bij ICC Consultants, een onafhankelijk adviesbureau gespecialiseerd in het managen van valutarisico’s voor bedrijven. Lees samen met andere beslissers zijn en andere publicaties op het researchplatform van ICC.
