Bedrijven zijn nog steeds druk met reorganiseren. Houd je baas dus goed in de gaten. Want hij heeft een hele trukendoos klaar staan om de ontslagregels te omzeilen.

‘Cherry picking’ in je personeelsbestand mag niet. Werkgevers zijn verplicht om zich aan het afspiegelingsbeginsel te houden, wat inhoudt dat de ontslagen gelijk verdeeld moeten worden over oude en jonge medewerkers. De mensen die binnen de verschillende leeftijdscategorieën en functies als laatste zijn aangenomen, worden daarbij als eerste ontslagen.

Toch proberen werkgevers via tal van omwegen personeelsleden het bedrijf uit te werken waar zij ontevreden over zijn. Een veel gebruikte werkwijze is de reorganisatie, legt de in arbeidsrecht gespecialiseerde advocate Mariska Aantjes uit. “Binnen het bedrijf worden dan allemaal nieuwe functies gecreëerd waarna medewerkers moeten solliciteren op de nieuwe banen.”

Werknemers die het idee hebben dat hun baas de reorganisatie misbruikt om mensen te lozen, dienen aan te tonen dat de nieuwe functies waarop moet worden gesolliciteerd niet heel veel anders zijn dan de oude. Door de profielen op te vragen van de oude en nieuwe functies is dat te achterhalen.

Aantjes: “De nieuw functieprofielen moet de werkgever ook bij het UWV Werkbedrijf indienen. Maar dat gebeurt meestal pas als de afspraken met de werknemers al zijn gemaakt. Wie zijn baan wil behouden, moet deze informatie opvragen voor hij in gesprek gaat met zijn baas.”

Uithollen van functie

Een andere vaak gebruikte methode om van medewerkers af te komen is het uithollen van de functie. Bij deze truc worden werknemers ook vaak overgeplaatst naar een andere lichtere of vrij nutteloze positie, zo laat woordvoerder Martin van Oosten van vakbond CNV weten. "Daarna wordt de medewerker ontslagen met als argument dat de functie niet meer nodig is binnen het bedrijf."

"Protesteer schriftelijke tegen de functiewijziging", is het advies van Aantjes. En stel de brieven bij voorkeur in samenwerking met een deskundige op. Zo ontstaat een dossier. En dat is wel zo handig mocht de zaak uiteindelijk bij de rechter belanden. Aantjes: "Soms is een kort geding een wat zwaar maar effectief middel om je oude functie terug te krijgen."

Werkgevers die de 'uithollings- of demotiveringstruc' gebruiken, kunnen zich volgens Aantjes van hun slechtste kant laten zien. "Onder deze categorie valt bijvoorbeeld ook het isoleren van een medewerker door deze in de gang een werkplek te geven of collega’s kritiek te laten spuien."

Werkgevers die zich bedienen van dergelijk methodes, hebben volgens Aantjes meestal hun dossier niet op orde. "Vaak leidt een nieuwe leidinggevende met wie het niet klikt tot zo’n aanpak. Na vijfentwintig jaar goed functioneren kun je dan bijvoorbeeld 'out of the blue' een slechte beoordeling krijgen."

Ontslagvergunning UWV

De ontslagvergunning van het UWV kan niet worden gebruikt als mensen ziek zijn. Werkgevers vragen daarom vaak eerst het ontslag aan en lichten daarna de betrokken medewerkers in. "Het komt onsympathiek over, maar juridisch kan het vaak niet anders", legt advocaat Mathieu Wakim uit.

Wil een werkgever zijn zieke werknemer toch ontslaan, dan moet hij naar de rechter toe. De rechter kan dan volgens Wakim vaststellen dat de medewerker 'situationeel ziek' is, wat volgens de jurist betekent dat de ziekte verband houdt met het dreigende of al bestaande arbeidsconflict. De ontslagbescherming bij ziekte vervalt dan.

Onder een collectief aangevraagde ontslagvergunning uitkomen is mogelijk als het hieraan gekoppelde sociaal plan alleen door de ondernemingsraad (or) is bekrachtigd. Aantjes: "De rechter legt zo’n sociaal plan bijna altijd naast zich neer. Is de vakbond betrokken, dan neemt de rechter de gemaakte afspraken veel serieuzer. Vooral ook omdat de getroffen regeling dan in veel gevallen cao-gebonden is."

Ontslag op staande voet

Paardenmiddel in de trukendoos is het ontslag op staande voet. De methode heeft volgens Aantjes voor de baas het voordeel dat de medewerker vanuit een zwakke positie zijn belangen moeten verdedigen. "De werkgever biedt vervolgens een regeling aan die voor hem het gunstigste uitpakt."

Bij het ontslag op staande voet dient de dienstbeëindiging direct te worden aangevochten en de werknemer moet doorbetaling van het loon eisen. De werkgever moet bovendien worden verplicht om de betrokken medewerker toegang te verschaffen tot de werkplek.

Aantjes: "Veel mensen komen in een lastige situatie terecht waarin zij geen salaris meer krijgen en evenmin aanspraak kunnen maken op een WW-uitkering. Tegelijkertijd moeten zij kosten maken om het ontslag aan te vechten."