Claes de Vreese (zijn voornaam spreek je uit als klees) kwam in de de negentiger jaren van Denemarken naar Nederland.
Inmiddels is hij hoogleraar politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). De Vreese doet vooral onderzoek naar Europese politiek, populisme en verkiezingscampagnes.
Business Insider spreekt met De Vreese over wat hij als expert én buitenstaander vindt van de afgelopen Nederlandse verkiezingscampagne.
Wat vindt u van de verkiezingscampagne?
“Het is een hele interessante campagne. In de media heerst er continu een onterechte afwachting op een gamechanger. Die was er wel tijdens de verkiezingen in 2010 en 2012, wat voor een hele nieuwe dynamiek zorgde.”
"Maar tijdens deze campagne lijkt die er niet echt te komen. Daardoor is het eigenlijk een veel gewonere campagne, zonder één groot thema. Er is ook nog steeds aandacht voor 6 tot 7 partijen. In die zin is het een veel bredere strijd, zonder een uitblinker."
Kan de Turkije-crisis die gamechanger niet zijn?
"Dat is natuurlijk een open vraag - de situatie ontwikkelt zich nog. Het was wel een klein bommetje in de verkiezingscampagne. Maar je zag ook dat binnen 48 uur bijna alle politieke partijen zich achter het beleid van de regering schaarde. Het onderwerp is niet heel erg gepolitiseerd."
"Uit eerder onderzoek blijkt dat dit soort gebeurtenissen meestal een klein electoraal voordeel voor de premier opleveren, omdat hij niet alleen lijsttrekker, maar ook als vader des vaderlands kan zijn. Je zag het al in het debat van gisteravond. Het was heel duidelijk wat de strategie van Rutte was."
"Het helpt ook dat het ook de feitelijke situatie was. Hij is daadwerkelijk bezig met die diplomatieke kwestie, het is niet alleen een strategie. Wel is het een moeilijke balans om aan de ene kant zichtbaar te zijn, en aan de andere kant de staatsmankaart niet te overspelen."
Over zichtbaarheid gesproken: Geert Wilders was niet heel erg zichtbaar tijdens deze campagne.
"Ja, het is een opmerkelijke campagne van Wilders. Hij is de afgelopen jaren steeds verzekerd geweest van krantenkoppen en groot televisienieuws door alleen maar te tweeten."
"Terugblikkend lijken zijn keuzes aan het begin van zijn campagne - door debatten en interviews af te slaan - niet echt te hebben geholpen. Hij is natuurlijk wel zichtbaar geweest, maar alleen op zijn gebruikelijke manier."
Vorige maand zei u nog in een interview met De Volkskrant dat wat u betreft de media wel een onsje minder Wilders mogen doen. Eigenlijk hebt u uw zin dus gekregen.
"Ik vind vooral dat journalisten zich moeten blijven afvragen wat de nieuwswaarde is. Een extreme uitspraak is niet per definitie nieuws. Je moet ook vervolgvragen kunnen stellen. Zoals Arjen Lubach zegt over de plannen van Wilders: 'hoe dan?' Hoeveel podiumplek wil je geven aan een oneliner die je niet in een bredere context kunt plaatsen?"
"Maar inderdaad, de afgelopen campagne hebben we een onsje minder Wilders gehad. Maar dat kwam door Wilders zelf, niet per se door de media."
Ik had het idee dat de debatten iets inhoudelijker waren.
"Ze waren niet alleen inhoudelijker, maar ook simpelweg wat rustiger. Dat kwam enerzijds door de afwezigheid van Wilders. Maar ik denk ook dat er een onderlinge afspraak was om het debat iets meer op de inhoud te voeren."
"Aan de andere kant kwam het ook door de afwezigheid van een blockbuster, die 'gamechanger'. Er is een hele revue aan onderwerpen gepasseerd, van de zorg tot het onderwijs tot de Wet Waardig Levenseinde."
"Wij hebben zelf ook een enquête gehouden onder 1.500 Nederlanders, waarin we hen vroegen welke onderwerpen zij belangrijk vonden, en hoe belangrijk zij die vinden. Daaruit bleek ook dat er geen twee grote onderwerpen zijn tijdens deze campagne. Alle onderwerpen worden tamelijk belangrijk gevonden. Wel is het opmerkelijk dat er twee belangrijke onderwerpen lijken te missen: het klimaat en de rol van Nederland in Europa."
U bent niet alleen expert op het gebied van verkiezingscampagnes, u bent ook een Deen. Observeert u deze verkiezingen als buitenstaander?
"In formele zin wel, want als Deen mag ik natuurlijk niet stemmen. Maar ik voel mij beroepsmatig en ook wel persoonlijk tegelijkertijd wel betrokken bij deze verkiezingen. Nederland maakt vergelijkbare veranderingen door als Denemarken."
Het gaat wel erg veel over de Nederlandse identiteit. Heeft die discussie wel zin?
"De Nederlandse identiteit is een verzamelterm voor een heleboel begrippen. Het gaat over de nasleep van migratie, vluchtelingen en het raakt ook aan de al dan niet geslaagde integratie. Het gaat ook over de normen en waarden, waar Balkenende eerder al over begon - wat maakt Nederland Nederland?"
"Het is misschien heel breed, maar het is wel een discussie die gevoerd moet worden. Het gaat over de manier waarop het Europese continent zich ontwikkelt, met de open grenzen waar de we mee worden geconfronteerd, de migratiestromen."
"Hoe los je dat op? Hoe zien we de samenleving voor ons, met een mengelmoes aan religies en de globalisering. Het is een hele zinnige discussie om te voeren."
Komen we wel vooruit in dat gesprek?
"Je kunt je afvragen of het debat op een goede manier wordt gevoerd. Soms zijn er extreme standpunten nodig om de discussie te ontketenen. Maar je moet er ook voor zorgen dat het niet leidt tot polarisatie. Vervolgens moet er ook een stadium komen waarin men vooruit kijkt, waar er consensus ontstaat. Dat stadium heeft Nederland nog niet bereikt."
Hoe zit dit eigenlijk in uw geboorteland Denemarken?
"In Denemarken wordt deze discussie eigenlijk al iets langer gevoerd, sinds de jaren '90. Het debat over de EU bestaat al sinds de jaren '70, naar aanleiding van het wel of niet toetreden tot de EU. In dat opzicht is Denemarken al iets verder op een aantal punten. Denemarken is ook wel wat kleiner en homogener dan Nederland."
"Er wordt in Denemarken veel gedaan aan identiteit, aan wat ik zou vertalen als ‘gemeenschapszin’. Het is onderdeel van het hele schoolsysteem en de opvoeding, het wordt er vanaf het begin af aan ingestampt. Daar word je ook toe uitgedaagd in een globaliserende wereld. Hoe kun je die identiteit in stand houden, en wat betekent het om die gezamenlijke waarden te hebben?"
