Wie in tijden van crisis op zoek moet naar zijn eerste baan, heeft het
lastiger dan iemand die van school komt in een tijd waarin de bomen tot in
de hemel groeien. Maar betekent dit dat jongeren die nu van school of de
universiteit komen en geen baan kunnen vinden voorgoed verloren zijn voor de
arbeidsmarkt?

Om die vraag te beantwoorden heeft het Researchcentrum voor Onderwijs en
Arbeidsmarkt (ROA) van de Universiteit van Maastricht in zijn nieuwste
schoolverlatersonderzoek gekeken welke schoolverlaters de afgelopen tien
jaar het meeste last hebben gehad van conjunctuurschommelingen. Ook is
nagegaan hoe het de schoolverlaters vergaan is die tijdens de crisis in de
jaren 80 hun eerste stappen op de arbeidsmarkt zetten.

Technische schoolverlaters
Wat blijkt is dat conjunctuurschommelingen op de korte termijn vooral nadelig
uitpakken voor lageropgeleide schoolverlaters. Anders dan je misschien zou
denken, hebben technische VMBO’ers en MBO’ers alleen niet meer kans dan
anderen om werkloos te raken, in tegendeel zelfs. "Dit zou kunnen komen
doordat er altijd toch ook nog een structureel tekort aan technici was",
zegt onderzoeker Christoph Meng van het ROA. "Maar ook doordat
technische schoolverlaters niet alleen in de technische sector terecht
komen. Ze vinden ook buiten die sector werk."

Of technische schoolverlaters ook in de huidige crisis niet meer de dupe zijn
dan anderen, kan Meng nog niet met zekerheid zeggen. Meng: "Dit is wel
de verwachting, maar eigenlijk is het hier natuurlijk net als met producten
van banken: resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de
toekomst."

In ieder geval wél erg gevoelig voor conjunctuurschommelingen zijn starters in
de lagere niveaus van de sector economie en landbouw. Op hbo-niveau hebben
studenten van de kunstacademie het moeilijk en op universitair niveau vooral
afgestudeerden met een diploma van een letterenstudie op zak, zo laten
eerdere schoolverlatersonderzoeken zien.

Geen verloren generatie
De crisis van de jaren tachtig wijst uit, dat mensen die in tijden van crisis
de arbeidsmarkt verlaten het op korte termijn inderdaad veel last hebben van
de crisis. Maar dat dit effect niet blijvend is. Na vijf tot tien jaar heeft
een crisis geen invloed meer op de baankansen van deze groep. "Goed
nieuws dus", zegt Meng. "Het is niet zo dat er een verloren
generatie ontstaat."

Wel verdienen mensen die in een crisis de arbeidsmarkt betreden hebben twintig
jaar later nog altijd 1 procent minder dan op basis van hun leeftijd,
ervaring en andere kenmerken verwacht mag worden. "In plaats van 40.000
euro, verdienen zij dus 39.600", zegt Meng. "Dat is een klein
verschil, maar wel een significant verschil."

Alarmerend
Wat verder opvalt is dat jongeren in tijden van crisis minder voor technische
vervolgopleidingen kiezen. Ze doen dit omdat ze zien dat in
conjunctuurgevoelige sectoren als de bouw en de auto-industrie harde klappen
vallen. "Ook hier gaat het om kleine effecten", zegt Meng. "Het
aandeel jongeren dat voor een technische HBO-opleiding kiest, neemt in
crisisjaren misschien met 1 á 2 procentpunten af. Toch is dit alarmerend",
vindt hij. Het gevolg hiervan is namelijk dat het tekort aan technici in de
deze sectoren na de recessie nog groter zal zijn dan ervoor.

In het huidige schoolverlatersonderzoek heeft het ROA gekeken hoe het gaat met
de jongeren die in 2007 hun diploma haalden. Het onderzoek vond anderhalf
jaar later plaats, in het najaar van 2008, dus net na het begin van de
crisis. Veel van de jongeren hadden toen echter al een baan gevonden en
hadden nog niet erg onder de crisis te lijden. Het onderzoek dat volgend
jaar of zelfs het jaar daarna verschijnt, zal dus pas gaan over de jongeren
die van school kwamen midden in de crisis.

Al flink last
Toch is ook in het huidige onderzoek al te zien dat lageropgeleide jongeren
al flink last hebben van de crisis. Onder schoolverlaters afkomstig van het
VMBO is de werkloosheid gestegen van 6 naar 9 procent en onder niveau 1
MBO'ers van 10 naar 16 procent.

Het rapport Schoolverlaters tussen Onderwijs en Arbeidsmarkt 2008 van het
ROA verschijnt woensdag.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl