Muziekwinkels verkopen nog steeds vooral cd’s, maar de hipste muziekdrager van het moment is toch echt vinyl. En heus niet alleen uit de tweedehands-bakken: meer en meer bands brengen hun nieuwste albums uit als langspeelplaat. Fabrikanten hebben moeite de vraag bij te benen.

Dertig jaar nadat de compact-disc in Europa de grammofoonplaat verdrong, voltrekt zich nu het omgekeerde proces. Terwijl de verkoopcijfers van de cd dalen, schieten die van de langspeelplaten juist omhoog.

Volgens branchevereniging NVPI (Nederlandse Vereniging van Producenten en Importeurs van beeld- en geluidsdragers) gaat het erg goed met de verkoop van vinyl. Vorig jaar werd er voor maar liefst 7 miljoen euro omgezet aan platen, een miljoen méér dan in het jaar daarvoor.

Daarmee was vinyl in 2013 goed voor 10,6 procent van de markt voor fysieke muziekdragers. In 2011 was dat nog maar 3,1 procent.

Platenzaak Sounds in Venlo heeft zo’n 100.000 cd’s en dvd’s en 60.000 vinylplaten in de winkel. Vijftienduizend daarvan zijn nieuwe platen, vertelt Leo Hagens, mede-eigenaar van Sounds. “Het is weer helemaal teruggekomen. Bij ons zijn vinylplaten nu 15 procent van de omzet.”

LP niet alleen voor oudjes

Klassieke albums die jarenlang niet verkrijgbaar waren, zijn nu opeens weer beschikbaar op vinyl, zoals Funkadelic en de jazzplaten van Blue Note. Een LP kost rond de 18 euro, maar er zijn ook veel duurdere releases. “De nieuwe Pink Floyd kost 38 euro voor een dubbelelpee. De nieuwe Neal Young kost tachtig euro. Dat begrijp ik ook niet.”

Maar denk niet dat de markt alleen bestaat uit oudjes die hun platen van vroeger willen hebben. Bijna alle artiesten brengen hun nieuwe werk uit op elpee, zoals de bekende Engelse band Arctic Monkeys en de jonge Amerikaanse gitarist Benjamin Booker. Hagens: “Jarenlang gebeurde dat niet, maar sinds een jaar of drie is het heel normaal.”

De tijd is weer rijp voor een echte album-top50, vonden Peter Funcke en Mariska Tuinier van muziekmanagementbureau Tone of Voice. Zij startten twee weken geleden de Vinyl50, een album-hitlijst gebaseerd op de verkopen van louter elpees. 33 winkels rapporteren welke platen ze verkopen. Het moeten nieuwe releases of re-releases zijn, dus winkels die alleen tweedehands verkopen doen niet mee.

Het levert een wonderlijke lijst op. Jimi Hendrix' The Cry of Love staat op nummer veertig, vijf plaatsen boven Marvin Gaye's What's Going On uit 1971. Maar tussen de re-releases van die klassiekers staan albums van heel nieuwe acts. De lijst wordt aangevoerd door singer-songwriter Ben Howard, die nog niet eens was geboren toen die beroemde platen uitkwamen.

Hoeveel platen moet je ten minste verkopen om in de Vinyl50 te komen? Mariska Tuinier wil het niet precies zeggen: “Geen tienduizenden. Maar daar gaat het bij cds ook al lang niet meer over.” Maar het valt zeker niet tegen: “Ik dacht vantevoren dat onderaan de top 50 platen zouden staan waarvan er drie of vier exemplaren waren verkocht. Dat is absoluut niet het geval.”

Wordt vinyl dan binnenkort weer echt een industrie zoals vroeger, met perserijen, distributeurs en ontwerpers van platenhoezen? Welnee – zo ver is het al. Er worden weer platenspelers verkocht, al heten die tegenwoordig draaitafel in plaats van pick-up. Er is weer een opnamestudio waar bands hun muziek analoog kunnen laten vastleggen, dus op band in plaats van in de computer.

Vinylperserij komt capaciteit tekort

En vinylperserij Record Industry in Haarlem kan de vraag al bijna niet meer bijbenen. Eigenaar Ton Vermeulen: “Wij persten vorig jaar 3,8 miljoen platen in 2013. Dit jaar gaan we over de vijf miljoen heen. Volgend jaar wordt het denk ik acht miljoen.”

Ongelofelijk toch, dat die branche weer zo is opgeveerd? “We zijn met zijn allen heel verbaasd. Ik heb altijd geloofd dat vinyl eruit zou gaan, dat het alleen zou blijven als een hebbedingetje. Dit had niemand kunnen denken. Zes jaar geleden zaten we nog in zwaar weer, en wij zijn de grootste van Europa. Je hebt veel vaste kosten – niet handig als de vraag inzakt.”

Op dat moment werden er wereldwijd nog vijftig miljoen platen geperst. De hele branche produceert nu weer zo'n zestig miljoen exemplaren, schat Vermeulen. “Als ik nu iemand zie lopen waarvan ik denk dat die een platenpers kan bedienen, dan trek ik die van de straat. We hebben nu 75 werknemers en we zijn personeel aan het aannemen en opleiden. Sinds 1 september draaien we met een gedeeltelijke tweede ploeg in de nachtdienst. Veel mensen die hier vroeger werkten, vijftigers inmiddels, heb ik weer teruggehaald. Sommigen zelfs uit de ww.”

Een paar jaar geleden moest Ton Vermeulen de opdrachten nog binnenharken, nu heeft hij niet eens de ruimte voor voldoende capaciteit. Klanten moeten zelfs wat langer wachten op hun bestellingen. “Normaal moest je rekenen op vijf à zes weken, nu soms op negen weken. Met name buitenlandse klanten moeten we soms teleurstellen, want ik wil vooral de lokale markt goed bedienen.”

Maar waarom willen mensen in hemelsnaam toch weer vinyl? Leo Hagens van Sounds: “Vooral de jeugd komt voor platen. Vaak hebben ze de muziek toch al digitaal. Als je die toch wil kopen, dan neem je natuurlijk geen cd. Dan wil je iets moois. Een LP is een veel mooier product. Het geluid is warmer en voller. Een cd is praktischer natuurlijk. Platenlabels stoppen bij hun LP's nu een cd of een coupon voor een digitale download, voor het gemak. Maar vinyl is een beleving. Het is voor mij de hele ceremonie – uit de hoes halen, op de draaitafel leggen, en na vijf nummers weer op moeten staan. Het heeft voor mij altijd meer gehad dan een cd in een laatje stoppen. Het is een gevoelskwestie.”

Warme gevoel van de lp

Dat warme gevoel herontdekken meer mensen, na drie decennia cd's, mp3 en streaming-diensten. Leo Hagens: “Ik had laatst een klant die een plaats uit een bak had gevist en die zei 'ik kom deze plaat weer bij je terugkopen'. Die had hij zes jaar geleden aan mij verkocht.”

Digitale muziek is zoveel makkelijker om te distribueren en te beluisteren. Maar juist doordat muziek nu zo digitaal en efemeer is, gaan mensen meer tastbare vormen waarderen.

Martijn, 27-jarige programmeur uit Nijmegen: “Alles staat op internet, maar dan heb je niks fysieks. Als je dat toch wil, dan pak je natuurlijk geen cd maar een LP. Je zet de hoes rechtop, zodat je ziet wat je afspeelt. Dat kan met een cd ook, maar een LP is dan veel mooier.” Hij kocht dit voorjaar met zijn vriendin een audioset van Harman Kardon van duizend euro, mét een nieuwe draaitafel: “In mijn vriendenkring ken ik bijna niemand die géén platenspeler heeft. Het is heel vanzelfsprekend op een of andere manier.”