Vraagtekens bij effectiviteit grootste CO2-afvanginstallatie ter wereld

Omgeven door vulkanen staan in IJsland een aantal gigantische ventilatoren in een halve cirkel. Ze nemen lucht op, verwarmen dat tot zeer hoge temperatuur en filteren daar CO2 uit.

De CO2-afvanginstallatie, genaamd Orca, is twee weken geleden in gebruik genomen na meer dan anderhalf jaar bouwen. De ventilatoren zitten in boxen ter grootte van een scheepscontainer. Nadat de CO2 is afgevangen wordt het gemengd met water en via dikke buizen tot diep onder de grond afgevoerd. Daar koelt de CO2 af en stolt het.

Deze CCS-installatie (Carbon Capture and Storage) kan jaarlijks 4.000 ton CO2 afvangen en is daarmee de grootste ter wereld. Hoewel dat minder indrukwekkend is dan het misschien lijkt, want er zijn er pas twee in gebruik.

“Zie het als een soort stofzuiger voor de atmosfeer”, zegt onderzoeker energiebeleid Julio Friedmann van Columbia University die aanwezig was bij de opening. “Technologie is tot meer in staat dan wat dan ook.”

Volgens het laatste IPCC-klimaatrapport van de Verenigde Naties is het afvangen van CO2 een noodzakelijke technologie om klimaatverandering tegen te gaan. Maar installaties als Orca halen maar een fractie van de wereldwijde uitstoot uit de lucht.

Klimaatwetenschapper Peter Kalmus heeft een berekening gemaakt. "Als het werkt, dan zal het in een jaar tijd drie seconden van de wereldwijde uitstoot door mensen opvangen", liet hij weten in een tweet.

-Dr Peter Kalmus STOP LINE 3 (@ClimateHuman) September 9, 2021

Kalmus zegt tegen Insider dat het erop neerkomt dat de installatie niet meer dan "een tienmiljoenste deel" van menselijke uitstoot opvangt. "Ik vind het heel opmerkelijk dat deze technologie zo'n belangrijke rol speelt in de plannen", zegt hij over het IPCC-rapport.

'Waarschijnlijk de duurste oplossing'

De Orca-installatie werkt anders dan de CO2-afvangvoorzieningen in sommige energiecentrales en staalfabrieken. Die vangen de in het productieproces vrijkomende CO2 op voordat het de lucht ingaat. Daarna kan de opgevangen CO2 worden verwerkt tot beton of opgeslagen onder de grond.

Op dit moment hebben wereldwijd iets meer dan 20 centrales en fabrieken dergelijke installaties, waarvan de meeste in de Verenigde Staten. Die voorkomen dat er meer CO2 in de atmosfeer terechtkomt, maar Orca probeert het broeikasgas dat al aanwezig is te verminderen.

Die technologie om CO2 uit de lucht te halen staat nog in de kinderschoenen. Het Zwitserse bedrijf Climeworks, dat Orca gebouwd heeft, is momenteel de enige speler die operationele installaties heeft. De andere staat in Zwitserland. Hiervoor werd de technologie alleen gebruikt op kleine schaal in ruimtevoertuigen en onderzeeërs.

Er zijn twee andere installaties gepland: het door Bill Gates gesteunde Canadese bedrijf Carbon Engineering is drie maanden geleden begonnen aan het bouwen van een met Orca vergelijkbare installatie in het noordoosten van Schotland. Ook zijn er plannen om volgend jaar te beginnen met het bouwen van CCS-installatie in Texas.

Beide installaties van Carbon Engineering kunnen jaarlijks tot 25 keer meer CO2 afvangen dan Orca.

Maar net als veel andere nieuwe technologieën is CO2 afvangen duur. Medeoprichter Christoph Gebald van Climeworks zegt tegen The Washington Post dat het minstens 600 dollar kost om een ton CO2 uit de lucht te halen, omdat het tot hoge temperaturen opwarmen van de lucht veel energie kost.

Die kosten zullen tot een kwart van het huidige niveau moeten dalen om dezelfde koolstofreductie te bereiken als bij andere technologieën, zoals wind- en zonne-energie. Om de CO2 commercieel te kunnen verkopen, zoals bijvoorbeeld aan frisdrankproducenten voor hun koolzuurhoudende drankjes, zal de prijs nog verder omlaag moeten tot ergens tussen de 65 dollar en 110 dollar per ton.

Friedmann denkt dat het waarschijnlijk is dat de kosten in 2030 tot onder de 200 dollar zijn gedaald en over twee decennia tot rond de 100 dollar. Tegen die tijd zal de markt voor CO2-afvang aanzienlijk zijn gegroeid, verwacht hij.

Maar zelfs tegen een prijs van 100 dollar per ton zal het afvangen van de jaarlijkse menselijke CO2-uitstoot meer dan 5.000 miljard dollar per jaar gaan kosten, staat in het boek How to Avoid a Climate Disaster van Bill Gates. "Het is waarschijnlijk de duurste oplossing", stelt Gates.

Ook bij de timing worden vraagtekens geplaatst. Het IPCC-rapport stelt dat het onmogelijk is dat de wereld in 2050 CO2-neutraal is en de opwarming tot 1,5 graad kan beperken, als er niet aanzienlijke hoeveelheden CO2 uit de atmosfeer gehaald wordt.

Maar volgens klimaatwetenschapper Mathew Barlow van The University of Massachusetts is drie decennia niet genoeg is om de technologie breed in te zetten.

"Er is geen mogelijkheid om binnen dat tijdpad zo op te schalen", zegt Barlow, die zelf heeft bijgedragen aan het IPCC-rapport, tegen Insider. "We zijn op het punt aanbeland dat je technologie zo van de plank moet kunnen pakken en niet nog verder hoeft te ontwikkelen."

'De fossiele industrie is gek op CCS'

Installaties als Orca presteren wel veel beter dan hun natuurlijke tegenhangers: bomen.

"De Orca-installatie doet het werk van 200.000 bomen en gebruikt daarvoor 1.000 keer zo weinig ruimte", zegt Friedmann. En bovendien is de CO2 echt weg als het eenmaal is opgeslagen, terwijl het bij bomen weer vrijkomt als ze verbrand worden.

Maar bomen vangen de CO2 wel op tegen een veel lagere prijs van 50 dollar per ton.

Kalmus denkt dat CCS-technologie de wereld uiteindelijk af zal leiden van andere oplossingen die veel meer kunnen bijdragen, zoals investeringen in hernieuwbare energiebronnen en strengere regels voor de fossiele industrie.

"Olie- en gasbedrijven zijn dol op CCS-technologie, omdat ze daardoor minder aan banden gelegd hoeven worden", zegt hij.

Maar Friedmann denkt dat het wél mogelijk is de infrastructuur voor CO2-afvang zo uitgebreid wordt dat er verschil gemaakt kan worden. Als de nieuwe Amerikaanse infrastructuurwet wordt aangenomen gaat er 3,5 miljard dollar direct naar CCS-installaties in de Verenigde Staten. Ook techmiljardair Elon Musk heeft eerder dit jaar aangekondigd dat hij 100 miljoen dollar investeert in een CO2-afvangwedstijd.

"We weten nu dat het kan", zegt Friedmann. "Nu zijn we alleen maar aan het worstelen met de prijs en vragen we ons letterlijk af hoeveel we bereid zijn te betalen om de aarde te redden."

Lees meer over klimaatbeleid:

• Klimaatpanel VN: drastische maatregelen nodig om verdere opwarming van de aarde te beperken: dit zijn 5 scenario’s
• Winkelpanden zijn niet duurzaam genoeg om klimaatdoelen te halen – bijna 70% heeft geen energielabel
• Door deze game te spelen kun je met in-game aankopen direct bijdragen aan bosprojecten in Indonesië en Madagaskar
• Dit gebeurt er als de aarde 2 graden opwarmt