- China werkt aan de invoering van een wettelijk verplicht systeem dat zijn burgers rangschikt op basis van hun ‘sociale krediet’.
- Mensen kunnen worden gestraft als ze zich niet goed gedragen. Zo kan de overheid iemands hond afpakken als deze zonder riem wordt uitgelaten.
- Goed bedrag wordt ook beloond, bijvoorbeeld met lagere rentetarieven bij banken.
- Lees ook: China en Rusland vormen volgens Nederlandse inlichtingendiensten steeds grotere dreiging voor nationale veiligheid.
De Chinese Communistische Partij werkt al jaren aan het opzetten van een systeem dat het gedrag van haar enorme bevolking in de gaten houdt en rangschikt op basis van hun ‘sociale krediet’.
Het “sociale kredietsysteem”, dat voor het eerst werd aangekondigd in 2014, is “een belangrijk onderdeel van de socialistische markteconomie en het sociale bestuurssysteem” en is bedoeld om het idee te versterken dat “vertrouwen schenden schadelijk is”, aldus een regeringsdocument uit 2015.
De ranglijst wordt bepaald door het economische planningsteam van China, de Nationale Ontwikkelings- en Hervormingscommissie (NDRC), de Volksbank van China en het Chinese rechtssysteem, volgens de South China Morning Post.
Het systeem kan worden gebruikt voor individuele personen, maar ook voor bedrijven en overheidsorganisaties. De particuliere sector, inclusief de gestrafte Chinese techwereld, heeft zijn scoresystemen, meldde Wired eerder.
Lees ook: China legt fintech Ant Group monsterboete op van ruim $1 miljard
Sesame Credit bijvoorbeeld, dat eigendom is van de fintech Ant Group van Jack Ma, gebruikt zijn eigen onofficiële scoresysteem voor zijn werknemers, zoals het bestuderen van winkelgewoonten, schrijft denktank Merics.
Systeem van 'sociale punten' moet uiteindelijk wettelijk verplicht worden
Het sociale kredietsysteem is de afgelopen jaren getest voor miljoenen mensen in het hele land en had volledig operationeel moeten zijn in 2020, volgens CNBC.
Momenteel is het systeem echter vrijwillig. Aangezien China geen centraal sociaal kredietsysteem heeft, hebben veel lokale overheidsinstanties geëxperimenteerd met hoe het systeem eruit zou kunnen zien.
Volgens MIT Tech Review gebruikt China momenteel geen centraal algoritme om de kredietwaardigheid te meten. Het is een vrij low-tech-methode die soms wordt uitgevoerd door "informatie verzamelaars", die door dorpen lopen en aantekeningen maken van de goede daden van inwoners.
Het is de bedoeling dat het sociaal kredietsysteem uiteindelijk verplicht wordt en in het hele land wordt toegepast, waarbij iedereen zijn eigen unieke code krijgt om zijn sociale kredietscore te meten, zo schrijft Wired.
De Chinese Staatsraad heeft in november een wetsontwerp uitgebracht over de invoering van het sociaal kredietsysteem. Het is de eerste keer dat China heeft geprobeerd om het experiment in een wettelijk kader te gieten door te definiëren wat het beschouwt als "onbetrouwbaar" gedrag, zo schrijft MIT Tech Review, dat documenten heeft ingezien.
Slecht rijgedrag en schulden kunnen je doen zakken op de sociale ranglijst
Afhankelijk van je gedrag, kan je sociale score stijgen of dalen.
Hoe dit precies werkt, is geheim. Maar voorbeelden van overtredingen zijn slecht rijgedrag, roken in rookvrije zones, te veel videospelletjes kopen en nepnieuws online plaatsen, met name over terroristische aanslagen of de veiligheid op luchthavens. Andere mogelijk strafbare feiten zijn te lang gamen en geld verspillen aan rare aankopen.
Bedrijven, met name financiële ondernemingen, lopen ook gevaar als China het sociale kredietsysteem wettelijk invoert. Zij kunnen worden gestraft voor fraude, het onduiken van schulden, het handelen met voorkennis, het gebruiken van nepverzekeringen, het verspreiden van desinformatie en illegale fondsenwerving, aldus de Financial Review.
Mogelijke straffen: reisverbod, trager internet of het afstaan van je hond
China is al begonnen mensen te straffen door hun reizen te beperken en hen zelfs van vluchten te weren. Tegen eind 2018 was dit al 17,5 miljoen keer voorgekomen, zo meldde de Britse krant The Guardian destijds.
In plaats van een totaalverbod op te leggen, kan de overheid er ook voor kiezen om reizen voor bepaalde individuen onaangenamer te maken. Zij kunnen dan bijvoorbeeld worden geweerd in de business class of de beste hotels.
'Slechte' reizigers zijn ook doelwit van het nieuwe systeem. Mogelijke misstappen zijn onder meer proberen te reizen zonder kaartje, rondhangen voor een station of roken in rookvrije zones.
Volgens auteur Rachel Botsman kan de overheid er ook voor kiezen om je internetsnelheid te beperken als straf.
Het kan ook erger. Zeventien mensen die in 2017 weigered hun militaire dienstplicht uit te voeren, werden uitgesloten van inschrijving in het hoger onderwijs, aanmelding voor de middelbare school of voortzetting van hun studie, meldde Beijing News. Dit kan ook gelden voor hun kinderen.
In juli 2018 weigerde een Chinese universiteit een student een plek toe te kennen, omdat de vader van de student een slechte sociale kredietscore had wegens het niet terugbetalen van een lening.
Je hond kan ook afgepakt worden. De Chinese stad Jinan begon in 2017 met een sociaal kredietsysteem voor hondenbezitters, waarbij eigenaren van huisdieren punten in mindering krijgen als de hond zonder riem wordt uitgelaten of openbare overlast veroorzaakt. Verlies je al je punten, dan wordt je hond in beslag genomen. Vervolgens moet je een test afleggen over de regels die gelden voor het houden van huisdieren.
Mensen publiekelijk aan de schandpaal nagelen is een andere tactiek. Een overheidsmaatregel uit 2016 moedigt bedrijven aan om een zwarte lijst te raadplegen voordat ze mensen in dienst nemen of opdrachten geven.
Mensen worden door de rechtbank op de hoogte gebracht voordat ze op de lijst worden geplaatst, en mogen binnen 10 dagen na ontvangst van de kennisgeving in beroep gaan tegen de beslissing.
Li Xiaolin, een advocaat die "onbetrouwbaar" werd geacht nadat hij in 2015 niet had voldaan aan een gerechtelijk bevel, werd op de lijst geplaatst en kon tijdens een werkreis geen vliegtickets naar huis kopen, zo meldde Human Rights Watch. Hij kon ook geen nieuwe creditcard aanvragen.
'Slechte' burgers worden gestraft, maar het systeem beloont ook 'goede' burgers
Gedraag je je voorbeeldig, dan wordt je beloond. Zo kunnen mensen met goede scores makkelijker reizen naar bijvoorbeeld Europa, volgens auteur Botsman. Een anonieme vrouw uit Beijing vertelde de BBC in 2015 dat ze een hotel kon boeken zonder een aanbetaling te hoeven doen, omdat ze een goede score had.
De Britse omroep meldde ook Baihe, de grootste datingsite in China, de profielen van 'goede' burgers aanbeveelt. Burgers met een hoog sociaal krediet kunnen ook korting krijgen op energierekeningen en geld lenen tegen lagere rentetarieven bij banken.
Vanwege de extreem controlerende rol van de overheid wordt het sociale kredietsysteem wel eens vergeleken met het dystopische boek '1984' van auteur George Orwell. Human Rights watch noemt het "huiveringwekkend". Botsman omschrijft het als een "futuristische visie van Big Brother".
Toch zeggen sommige Chinezen dan het hen nu al betere burgers maakt. Een 32-jarige ondernemer vertelde Foreign Policy in 2018 dat "het gedrag van mensen steeds beter is geworden. We stoppen nu altijd voor een zebrapad. Als je niet stopt, verlies je punten. In het begin maakten we ons zorgen over het verliezen van punten, maar nu zijn we eraan gewend geraakt."
