De Europese Unie en Canada hebben zondagmiddag het vrijhandelsverdrag CETA ondertekend. Maar de eindstreep is nog niet gehaald: het verdrag moet nog door het Europees Parlement en nationale volksvertegenwoordigers worden goedgekeurd.

Blije gezichten in Brussel, zeker bij Chrystia Freeland, de Canadese minister van Handel. Vorige week had ze moeite haar tranen te bedwingen toen bleek dat CETA niet ondertekend kon worden omdat Wallonië niet akkoord wilde gaan. “We did it”, riep Freeland zondag, nadat de handtekeningen toch waren gezet.

Maar zo ver is het nog niet. De handtekeningen mogen dan onder het verdrag staan, CETA is er nog niet door. Allereerst moet het Europese Parlement nog instemmen met het verdrag. Als dat goed gaat, zal het verdrag begin 2017 deels in werking treden.

Maar dan moeten de nationale parlementen én meerdere regionale parlementen nog instemmen. Dat dat geen gesneden koek is, bleek wel uit de onrust die de Walen afgelopen week wisten te veroorzaken. Wallonië kan het akkoord nog altijd blokkeren, en het is ook niet zeker dat andere nationale parlementen zonder meer met CETA instemmen.

Arbitragehof blijft heikel punt

Het heetste hangijzer is het arbitragemechanisme ICS. Dat werkt buiten de al bestaande rechters om. Dergelijke systemen zijn niet ongebruikelijk in handelsverdragen, maar dat is over het algemeen om corrupte rechters in ontwikkelingslanden te ontwijken. Dat is in een verdrag met Canada en de EU helemaal niet nodig, stellen critici.

Het ICS is in CETA hervormd - het is in tegenstelling tot bij andere verdragen mogelijk om in beroep te gaan, en er worden onafhankelijke rechters aangesteld. Maar de Walen vinden dat nog niet genoeg, en willen een publieke rechtbank.

De Walen zijn afgelopen week min of meer onder voorbehoud akkoord gegaan met CETA: de handtekeningen kunnen worden gezet, omdat er een extra document aan het verdrag is toegevoegd. In die verklaring staat dat er een arbitragehof zal komen dat is "geïnsporeerd op de principes van de rechtspraak in de EU en Canada, en internationale rechtbanken zoalas het Internationale Hof van Justitie".

Of de Walen - en eventueel andere parlementen - daadwerkelijk met CETA in zullen stemmen, hangt af van of er harde afspraken over het arbitragehof gemaakt kunnen worden. Wallonië heeft al gewaarschuwd het verdrag uiteindelijk toch te zullen blokkeren als het ICS niet naar hun zin is.