Het is een vraag die meerdere overheden in de wereld willen beantwoorden: is het basisinkomen een goede vervanger voor de wildgroei aan uitkeringen, toeslagen en kortingen? Kan het voorzien in levensonderhoud, of je nu werkt of niet?

In Nederland werken een paar gemeentes aan een experiment en in Finland zijn 2.000 werklozen uitgekozen om twee jaar lang elke maand ‘gratis’ 560 euro te ontvangen. De inzet is om te zien of de werklozen sneller een baan vinden omdat ze het basisinkomen niet zouden verliezen, in tegenstelling tot hun eerdere werkloosheidsuitkering.

Ook Iran mengt zich in deze zoektocht en onderzoekers komen met de observatie dat ontvangers van ‘gratis geld’ niet per se stoppen met werken. Ze gaan zelfs meer werken in sommige gevallen.

Het ‘basisinkomen’ neemt in Iran een wat andere vorm aan. Het Midden-Oosterse land verving in 2011 een aantal subsidies op brandstoffen en brood met een bedrag dat gelijk staat aan 29 procent van het modale inkomen van een huishouden. Dat zou in Nederland uitkomen op zo’n 10.730 euro bruto extra op jaarbasis, meer dus dan de 560 euro per maand in het Finse experiment.

Twintigers bekostigen studie

De studie in Iran onderzoekt de huishoudens die het geld ontvangen en hoe ze in de voorbije jaren hun werk hebben veranderd. Daaruit bleek dus dat er ‘geen bewijs is’ dat de ontvangers hun baan opzeggen. “Onze data wijzen niet op een negatieve stroom richting de arbeidsmarkt. Niet op basis van gewerkte uren, noch de zoektocht naar een nieuwe baan”, schrijven economen Djavad Salehi-Isfahani en Mohammad H. Mostafavi-Dehzooei.

Twintigers gaan wel ietsje minder aan het werk, maar dat is waarschijnlijk omdat zij het extra geld gebruiken om een studie te bekostigen die normaal gesproken buiten bereik zou blijven. In de dienstensector werkten mensen met beroepen als koerier, taaldocent of schoonmaker juist meer, mogelijk omdat ze hun eigen onderneming met het basisinkomen uitbreidden.

Ondanks dat de studie de voordelen lijkt aan te tonen, heeft het programma een zeer slechte en verspillende reputatie onder verschillende overheidsinstellingen. De onderzoekers hopen dat hun empirische data kan helpen om de vraag te beantwoorden of mensen werkelijk lui worden van basisinkomen. "De relevantie van deze vraag groeit gestaag naarmate meer olie-producerende landen beslissen om subsidies terug te schroeven of hun rijkdom onder de bevolking te verdelen."