Een aantal banken in Nederland heeft de toezichtregels de afgelopen jaren aan hun laars gelapt bij de verkoop van rentederivaten aan mkb-bedrijven en semipublieke instellingen.

Dat blijkt uit een woensdag verschenen verkennend onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM).

Rentederivaten zijn beleggingsproducten die bij het afsluiten van een lening vaak gebruikt worden om de risico’s van een stijging van de rente af te dekken.

Dat werkt als volgt: in plaats van een vaste rente betaal je een variabele rente met opslag. Maar om je te beschermen tegen een stijgende rente, sluit je vervolgens een swap af: je ontvangt van de bank een variabele rente, terwijl je de bank een vaste rente betaalt. Maar als de rente extreem daalt, krijg je naar verhouding te weinig rente van de bank. Je derivaten komen ‘onder water’.

Banken gaven te gunstig beeld

Door de kredietcrisis is de rente juist gedaald tot een extreem laag niveau. Daardoor eindigen de derivaten als een grote schadepost voor de ondernemers van soms wel miljoenen euro’s.

Banken gaven volgens de AFM vooraf vaak een te gunstig beeld van de verwachtingen. "Negatieve scenario’s blijven onderbelicht. Cliënten kunnen daardoor onverwacht met tegenvallers worden geconfronteerd, bijvoorbeeld wanneer een derivaat met negatieve marktwaarde voor het einde van de looptijd wordt beëindigd", stelt de toezichthouder.

Zorgplicht banken

De AFM constateert ook dat banken mkb'ers vaak onvoldoende informeren of zij als professioneel of als niet-professioneel worden geclassificeerd en welke consequenties dit voor hen heeft. Dat is belangrijke informatie omdat de zorgplicht van banken voor de eerste groep beperkter is dan voor de tweede.

"Uit het onderzoek is ook gebleken dat de dossiervorming door banken te wensen over laat", constateert de toezichthouder. De AFM doet in de tweede helft van dit jaar een aanvullend onderzoek naar de dienstverlening van banken. Ook brengt de organisatie in kaart in hoeverre er andere problemen spelen bij de financiële dienstverlening aan het mkb.

Banken ontkennen

Hoe groot het probleem in het mkb precies is, is niet bekend. Mogelijk hebben banken aan duizenden kleine en middelgrote bedrijven derivaten verkocht, schreef het Financieele Dagblad een jaar geleden. Alleen de betrokken banken weten de exacte aantallen.

"Banken gaan door met het verbeteren van hun dienstverlening aan professionele partijen in het mkb en de semi publieke sector rond rentederivaten", laat de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) in een reactie weten. "De informatievoorziening over derivaten aan professionele en niet professionele klanten is in de afgelopen jaren sterk verbeterd. De banken wachten het vervolgonderzoek met belangstelling af en zullen de toezichthouder waar nodig met raad en daad bijstaan."

Processen tegen banken

Tientallen ondernemers hebben al processen tegen de banken aangespannen, schreef de Volkskrant in juli. Enkelen hebben die al gewonnen: daarbij stelde de rechter vast dat de bank de ondernemer beter had moeten voorlichten over de risico’s van het product. “Het is als een huisarts die tevens apotheker is en zijn patiënten veel te dure pillen voorschrijft”, aldus advocaat Hendrik-Jan Bos, die een aantal ondernemers vertegenwoordigt.

De Nijmeegse hoogleraar financieel recht Danny Busch ziet "mogelijkheden voor een collectieve procedure tegen banken, omdat de swapcontracten sterk op elkaar lijken", zei hij destijds tegen de Volkskrant.

Lees ook

Eén op drie ondernemers wil weg bij huisbank

Krediet voor kleine ondernemers: wat banken doen met rente

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl